Somnoloog Nina Heijnen: ‘Slecht slapen heeft meer impact dan je denkt’

19 januari 2024, 12:30 Zorg

Een slechte nachtrust: het overkomt iedereen weleens. Maar wat als je elke nacht wakker ligt, niet inslaapt of er zelfs tegenop ziet om naar bed te gaan? Eén op de drie Nederlanders ervaart de symptomen van slapeloosheid, vertelt somnoloog Nina Heijnen. De expert werkt op de slaappoli van het Zaans Medisch Centrum, waar ze mensen begeleidt die door slaapproblemen niet meer goed functioneren in het dagelijks leven. Gelukkig zijn er oplossingen, zélfs voor de meest hardnekkige klachten. 

Door Rosalie Buding

Heijnen is opgeleid tot neuroloog en werkt sinds kort ook als somnoloog (medisch slaapgeneeskundige, red.) op de slaappoli in het Zaans Medisch Centrum, waar elke mogelijke slaapstoornis kan worden behandeld. Hiervoor deed ze ervaring op bij Slaapwaakcentrum SEIN en de slaappoli van ziekenhuis OLVG. Haar interesse voor somnologie werd gewekt toen ze moeder werd van een zoontje. “Ik was van nature altijd een heel goede slaper”, vertelt Heijnen, “Maar mijn zoontje sliep slecht, wat ook invloed had op mijn nachtrust. Door deze gebroken nachten kon ik me niet goed concentreren op werk, maakte foutjes die ik normaal niet zou maken en had minder motivatie. Toen dacht ik: jeetje, wat een enórme impact heeft slecht slapen op je.”

Ontwrichtend

Volgens de expert heeft dit invloed op je gehele welzijn: “Je hebt minder zin om te bewegen en de kans is groot dat je meer snackt. Daarnaast heeft het invloed op je gemoedstoestand; je wordt er minder vrolijk van. Terwijl ik zelf met slaapproblemen kampte, zaten de slaappatiënten tegenover mij. Ik dacht bij mezelf: dit is zó’n belangrijk en onderbelicht vakgebied. Mensen denken vaak: met minder slaap kan ik het ook wel. Terwijl het juist zo ontwrichtend kan werken.” Volgens Heijnen wordt er niet snel hulp gevraagd bij slaapproblemen. “Het feit dat je slecht slaapt wordt snel geaccepteerd en als iets ‘normaals’ gezien. Daarom mag slaap wat mij betreft wel wat meer in the picture komen.”

Beeld: vincentdevriesfoto.nl

Uren wakker liggen

De meest voorkomende slaapstoornis is insomnie, ook wel slapeloosheid genoemd. “Een derde van de bevolking ervaart symptomen van insomnie, en zeven tot tien procent heeft dit frequent en langdurig. Dat is een groot percentage.” Insomnie heeft meerdere oorzaken: je kunt er een genetische aanleg voor hebben, maar ook externe factoren zoals stress op het werk of thuis spelen een rol. “Als de stressbron weg is, verdwijnen soms de slaapproblemen, maar dat is niet altijd het geval.” Insomnie uit zich volgens Heijnen op verschillende manieren. Je kunt niet goed inslapen, ligt uren te woelen of wordt midden in de nacht wakker en slaapt daarna niet meer. Dit zorgt voor vermoeidheid, concentratieproblemen en moeite om goed te functioneren op werk.Ook twintigers en dertigers kampen met slaapproblemen

Heijnen benadrukt dan ook het belang van slapen voor ons herstel. “Tijdens de slaap vinden er allerlei processen in je hersenen plaats, om te herstellen van de dag en nieuwe dingen op te slaan. Veel mensen met insomnie hebben het gevoel dat ze heel kort slapen. Een paar uurtjes, that’s it. Maar als wij dit meten, zien we dat ze soms veel langer slapen. Dit wordt ook wel ‘slaapmisperceptie’ genoemd.
Mensen die hier last van hebben, ervaren tijdens hun slaap een verhoogde staat van alertheid en kunnen niet goed ontspannen. Dit noemen we ook wel hyper arousal. De slaap is gefragmenteerd: je slaapt wel, maar bent tussendoor vaak wakker. Daardoor is de kwaliteit van de slaap minder en kun je oververmoeid raken.” Insomnie komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. En het beeld dat alleen oudere mensen slaapproblemen hebben is onterecht, vertelt Heijnen. “Ook twintigers en dertigers kampen hiermee.”

Kortdurende adempauzes

Nog een veelvoorkomende klacht is slaapapneu. Mensen met deze aandoening hebben weliswaar geen problemen met slapen, maar snurken wel, wat hun partner irriteert. Ze ademen oppervlakkig en hebben kortdurende adempauzes. “Dit kan wel 30 tot 60 keer per uur voorkomen, wat voor zo’n patiënt vrij heftig is. Een diepe slaap wordt daardoor niet bereikt. Je schrikt wakker en hebt het gevoel dat je benauwd bent of stikt”, vertelt Heijnen. “Ook frequent moeten plassen en wakker worden met een droge mond en hoofdpijn zijn symptomen van slaapapneu. Overdag uit zich dit in slaperigheid. Je kunt op ongewenste momenten in slaap vallen, bijvoorbeeld na de lunch of in de auto voor het stoplicht.” Vrouwen ervaren andere symptomen dan mannen, waardoor de juiste diagnose soms achterblijft. Heijnen: “Bij vrouwen kan slaapapneu zich uiten in depressieve klachten. Zij komen dan bij de psychiater, maar er wordt niet gescreend op slaapapneu. Als er dan wordt doorgevraagd, kan de vrouw in kwestie er pas járen later achter komen dat ze slaapapneu heeft. Met een effectief behandelplan kunnen de depressieve klachten verdwijnen. Binnen de psychiatrie mag er mijns inziens meer aandacht komen voor slaapproblemen en de invloed hiervan op onze gemoedstoestand.”

Beeld: vincentdevriesfoto.nl

Voor wie regelmatig slecht slaapt, heeft Heijnen verschillende tips. “Regelmaat is heel belangrijk. Ook in het weekend, hoe saai dat ook klinkt. Ga op dezelfde tijd naar bed en sta op dezelfde tijd op. Dit geeft onze interne biologische klok een seintje, waardoor rusten makkelijker wordt. Soms gaan mensen heel vroeg naar bed om een gebroken nacht te compenseren, maar dit ontregelt je interne klok. 

De slaapkamer is eigenlijk alleen bestemd voor rust en seks

Slaapmutsje

Daarnaast kun je alcohol, nicotine en cafeïne ’s avonds het beste vermijden. Alcohol werkt als slaapmutsje, maar toch is de slaap daardoor gefragmenteerder en moet je vaker plassen. Het duurt twee tot drie uur voordat alcohol is afgebroken in het bloed. Cafeïne werkt nog langer door. Als je een kop koffie drinkt, zit na vijf uur de helft van de cafeïne nog in je bloed, en na tien uur nog een kwart. Uiteraard is de een hier gevoeliger voor dan de ander, maar mijn advies is om na drie uur ’s middags geen koffie meer te drinken.” Beeldschermen kunnen in de avonduren ook beter worden vermeden. “Dit zorgt voor de afbraak van melatonine, terwijl dit juist het startsein is om te gaan slapen. Houd tv’s, smartphones en tablets in de huiskamer, zodat je de slaapkamer met ontspanning associeert. De slaapkamer is eigenlijk alleen bestemd voor rust en seks.” 

Langzaam je dag afbouwen helpt ook. “Dim ‘s avonds de lichten en werk niet tot laat in de nacht. Daardoor kom je sneller in de ontspanningsmodus en slaap je beter.” En de laatste tip: zorg voor voldoende daglicht. “Ga dus lekker elke dag naar buiten en zorg goed voor jezelf.”