De Laat weer een gracht?
ALKMAAR - De gemeente heeft 8 ton beschikbaar gesteld om De Laat op te knappen. Het moet groener en vriendelijker voor wandelaars worden. Maar met een beetje fantasie is er veel meer mogelijk. Hoe fraai zou het bijvoorbeeld zijn als bij ons de Laat zijn water weer terugkrijgt. De historische vereniging heeft nieuwe plannen voor de ‘upgrade’ gezien en vindt dat het terugbrengen va water aan de Laat de oude, historische binnenstad rijker maakt. Bovendien is het nuttig. Deze column schreef Leen Spaans eerder in deze krant.
In 1871 is de Laat gedempt. De belangrijkste reden was een hygiënische. Er waren al eerder in de eeuw-van-de-grote-epidemieën grachten in de binnenstad opgeruimd. De meesten fungeerden als open riool. Maar de medische wetenschap onderging sinds het midden van de negentiende eeuw meer en meer de invloed van de moderne natuurwetenschappen. En die wezen op het besmettingsgevaar van stilstaand water in de dichtbevolkte benauwde binnenstad.
Hoe konden ziektes als cholera, tyfus, mazelen, difterie en tbc zich toch zo snel verspreiden? Na de ontdekking van de bacteriën begreep men al snel, dat je het water in de stad niet voor van alles en nog wat kon gebruiken. De beste remedie was dempen. Pas twee generaties later, rond 1925, kwam er een argument bij. Het toenemende gemotoriseerde stadsverkeer vroeg om ruimte. Opnieuw lagen de grachten onder vuur.
In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw werd de meest bedreigende aanval op het Alkmaarse water gedaan, toen men de stad bijna totaal wilde ‘droogleggen’. Alleen de Oudegracht zou worden gespaard. Het heeft weinig gescheeld of het drieste plan was uitgevoerd. Architect Wieger Bruin, rijksplanoloog, had de opdracht na de Tweede Wereldoorlog de verpauperde binnensteden in Nederland te vernieuwen. Mogelijk deed hij op veel plaatsen goed werk, maar in Alkmaar schoot zijn ambitie te ver door, gesteund door het stadsbestuur. De Historische Vereniging van die dagen, Oud Alkmaar, voerde het volksprotest aan waardoor het Alkmaarse water kon blijven stromen in de grachten. Het gaf en geeft onze stad zijn specifieke aanzien van het Venetië van Noord-Holland.
Gezellige terrassen, pleziervaart, toerisme, luxe wonen zijn de associaties met het stadswater in déze tijd. Bovendien lijkt de stadsgracht er door de klimaatverandering een heel nieuwe taak bij te krijgen. ‘Waterbeheer’ beperkt zich niet langer tot de polders, maar komt ook nadrukkelijk de stad in: de stadsgracht als reservoir! Voor het opvangen van teveel water bij tropische hoosbuien en als spaarbekken voor periodes van langdurige droogte. In tal van steden zag je grachten terugkeren, zoals in Breda en Zaandam. En hoe fleurden die binnensteden daar niet van op.
Ook werd bekendgemaakt dat steden als Enschede en Apeldoorn de stadsbeken gaan terugbrengen. Hoe fraai zou het niet zijn als bij ons de Laat zijn water weer terugkrijgt. Krijgt de Laat er een forse kwaliteit bij om de concurrentie met de Langestraat beter aan te kunnen. Doen?
Leen Spaans,
augustus 2018
