HKH-rubriek: Groeten uit Heemskerk
HEEMSKERK - Nog niet zo bar lang geleden stuurde ‘iedereen’ vanaf het vakantieadres ansichtkaarten naar familieleden en vrienden. En natuurlijk deden mensen die hun vakantie in Heemskerk vierden dat ook. Vroeger, aan het begin van de vorige eeuw, ging het anders. Toen bevatten de kaarten veelal een kort berichtje, als een teken van leven, als felicitatie of als blijk van medeleven.
Al met al zijn er in de loop van de tijd vele miljoenen ansichtkaarten over de hele wereld gestuurd. Gelukkig werden ze al gauw verzameld, In ieder geval niet weggegooid. Naarmate de jaren vorderden kregen de kaarten meer waarde, in ieder geval in geschiedkundig opzicht. Op indrukwekkende wijze geven ze een beeld van vervlogen tijden. En in dit digitale tijdperk zijn veel van die kaarten ook nog eens voor iedereen te bekijken. Zie de Beeldbank van de HKH.
Prentbriefkaart
Even iets over de geschiedenis van de prentbriefkaart zelf. Op 1 oktober 1869 was Oostenrijk het eerste land dat een briefkaart uitgaf, naar een oorspronkelijk plan van de Duitser Heinrich von Stephan. Duitsland volgde op 1 juli 1870 en Nederland voerde de briefkaart in op 1 januari 1871.
Deze eerste kaarten werden uitsluitend door de overheid uitgegeven, alleen voor tekstberichten. Aan het eind van de negentiende eeuw begon de prentbriefkaart vooral in Duitsland aan een grote opmars, ook al omdat ze van het begin af aan veel werden verzameld. Bij de oorspronkelijke ansichtkaarten was de hele achterkant gereserveerd voor de adressering. Ook in Nederland mocht de achterkant van een prentbriefkaart alleen gebruikt worden om naam, adres en woonplaats van de geadressseerde op te schrijven. Dit had te maken met de lage frankeerwaarde. Het verzenden van kaarten met een bericht was veel duurder. In 1908 kreeg ook in Nederland de ansichtkaart een achterkant in twee delen: rechts de adressering, links de ruimte voor wat tekst.
Terug naar Heemskerk in die beginjaren. Ook ons dorp was kennelijk interessant genoeg om te worden vereeuwigd op ansichtkaarten. De eersten die zich daarmee bezighielden waren J.P. Nauta en W. Seignette. Zij trokken met hun indrukwekkende camera’s door het dorp om belangrijke straten en gebouwen vast te leggen, zoals de Dorpskerk, de Laurentiuskerk en kasteel Assumburg. Niet zelden duurde het maken van een foto zo lang dat een grote groep mensen zich verzamelde voor de lens van de fotograaf. En die dorpelingen moesten dan ook nog eens bewegingloos blijven staan tot het moment waarop de fotograaf afdrukte.
Na de straten en gebouwen werd ook het strand als onderwerp interessant
Vanaf 1913 trok de Egmondse fotograaf P. Jonker door de IJmond. Ook op veel van zijn platen figureren mensen. Later gingen ook Heemskerkse ondernemers heil zien in het maken en uitgeven van ansichtkaarten. Zoals boekhandelaar P. Henneman. Na de straten en gebouwen werd ook het strand als onderwerp interessant en dan met name het Noorderbad. Pioniers waren hier Van der Aar en Bramer.
Halverwege de jaren dertig nam ook D. van der List de camera ter hand.
Succesvol
Na hem ontdekten steeds meer Heemskerkse winkeliers de ansichtkaart als extra bron van inkomsten. ABC, Sip, Bob Hes, Coop, Henneman, G. de Boer, De Graaf, Bekker, Zonneveld, enz. Hoge oplages werden niet gedrukt. Als een kaart succesvol was, werd soms hooguit een tweede druk vervaardigd. Ook gaven verschillende bedrijven soms dezelfde afbeeldingen uit. Dat gebeurde vooral met foto’s van het dorpscentrum. De meeste kaarten over Heemskerk zijn uitgegeven tussen 1955 en1975. Met de nieuwbouw van wijk Oosterzij werden veel straatfoto’s tot ansichtkaart ‘verheven’. Het object dat het meest op de kaarten is terug te vinden is kasteel Assumburg. Dat komt vooral doordat de Nederlandse Jeugd Herberg Centrale er grote aantallen van heeft uitgegeven. Particuliere ondernemers die de meeste kaarten hebben uitgegeven zijn ABC (79), De Graaf (77), G. de Boer (65) en Zonneveld (45).
Tot slot: zelf ben ik altijd op zoek naar (meer) oude ansichtkaarten van Heemskerk. Mocht u wat voor me hebben: dewitenco@gmail.com
Simon de Wit
