CABR wordt openbaar: moeten kinderen ‘foute’ Westlanders bang zijn?
In 2025 wordt het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) openbaar. Daarin is opgenomen welke Nederlanders in de oorlog een ‘onvaderlandslievende houding’ hadden, ofwel ‘fout’ waren. Historicus Philip van den Berg uit Maasland doet al jaren onderzoek naar het verzet en de NSB in Westland en verwacht dat de openstelling in Westland niet veel stof doet opwaaien.
De historicus Philip van den Berg uit Maasland kan zonder problemen diverse verhalen oplepelen van oud-NSB’ers uit het Westland en voormalige Westlandse leden van de Waffen-SS die hun verleden geheim hebben gehouden voor hun omgeving. De auteur van het boek ‘Kring 71: De NSB in het Westland’ spitte zo’n vijf jaar geleden meer dan 200 CABR-dossiers door van foute Westlanders. Gevoelige dossiers die binnenkort vrij toegankelijk zijn. Maar zijn de Westlanders wel nieuwsgierig naar wie fout was tijdens de oorlog? Of wie tijdens de bezetting joeg op onderduikers, ‘terroristen’ en zwarthandelaren, onder andere in De Lier en Maasdijk? Maar ook een antwoord op de vraag wie aan het Oostfront meevocht met de Duitsers tegen het communisme, misschien onder invloed van een predikant uit een dorp in het Westland?
Vanuit het Westland verwacht Van den Berg geen grote toeloop richting het Nationaal Archief. Niet alleen omdat veel (klein)kinderen weinig of niets weten over het verleden van hun ouders. “Hooguit dat ze ergens aanvoelen en weten dat er iets speelde, maar wat?”, aldus Van den Berg. “En, indien ze later hierover toevallig iets hebben gehoord, gelezen of gevonden, vinden sommige (klein)kinderen het lastig om op onderzoek uit te gaan. Want wat zullen in de dossiers tegenkomen en vinden over hun (groot)ouders of andere familieleden? Angst en onzekerheid troef. Deze en andere bijkomende gevoelens zorgen ervoor dat sommige mensen het liever niet weten, want je weet maar nooit!”
Daarbij zijn Westlanders geen praters, zeker niet over wat hen persoonlijk bezighoudt en wat er leeft in hun binnenste. “Dat is niet vreemd en het is zeker geen verwijt, want behalve de Westlandse mentaliteit spelen ook andere facetten een rol, zoals opvoeding, andere tijdsgeest en de huidige cultuur. Verder wordt over bepaalde onderwerpen gewoon niet gepraat, daar rust een taboe op. Zoals op de NSB en het ‘fout-zijn’ geweest tijdens de bezettingsjaren.”
Motieven
Het onderzoek maakte in ieder geval duidelijk dat de motieven om lid te worden van de NSB bij veel ‘foute Westlanders’ zeer verschillend waren. Het aanzienlijk deel van de Westlandse NSB-leden meldde zich al in de jaren dertig bij de beweging van Mussert. Ook laat het sociaalmaatschappelijk profiel zien dat persoonlijke beweegredenen een belangrijke rol speelden, zoals gezondheid en werkloosheid. Maar dit geldt ook voor de invloed van de notabelen uit het dorp en het gegeven dat het christelijk geloof een belangrijke rol speelde in hun keuze voor nazi-Duitsland. Dit vanwege de strijd tegen het goddeloze communisten. Dat laatste aspect vindt Van den Berg extra boeiend, maar ook opvallend en bijzonder. Want in zijn lopend onderzoek naar de knokploeg Westland en het gewapend verzet in de regio zie je dat opnieuw het christelijk geloof een belangrijke rol speelde onder de verzetslieden. Alleen vertegenwoordigden beide ‘groepen’ vaak een andere kerkelijke stroming.
Bloed aan de handen
Betekent dit dat de ‘foute’ Westlanders allemaal lieverdjes waren en niks verkeerds deden? “Zeker niet”, betoogt Van den Berg. “Maar het beeld dat de leden van de NSB fanatieke nazi’s waren klopt simpelweg niet. De meerderheid hield zich afzijdig, een aanzienlijk aantal leden zette hun idealen om door mee te vechten aan het front. Wel vond ik het aantal Waffen-SS’ers uit het Westland verhoudingsgewijs verrassend hoog. En natuurlijk had je in het Westland een groepje fanatieke NSB-leden en leden van de Landwacht, deze bestond maximaal uit vijftien personen. Mannen die vol overgave zich inzette voor de NSB en de Duitse bezettingsmacht en actief betrokken waren bij hun jacht naar onderduikers, ‘terroristen’ en zwarthandelaren. Foute Westlanders met bloed aan hun handen.”
Er is nog een klein aantal exemplaren beschikbaar van het boek ‘Kring 71. De NSB in het Westland’. Deze zijn nog te bestellen via philipendebora@gmail.com. Van den Berg is momenteel bezig met een nieuw onderzoek naar het verzet in Westland en omstreken in het kader van 80 jaar vrijheid in 2025.
