‘We hebben perspectief nodig’

Zorg
Psycholoog Meinou Bos over de mentale gevolgen van de lockdown.
Psycholoog Meinou Bos over de mentale gevolgen van de lockdown. (Foto: Evelien Koelewijn)

Hoe blijf je mentaal gezond in tijden waarin er bijna niks meer kan? Meinou Bos is gespecialiseerd in psychologische zorg, coaching en training. Ze vertelt over de werking van het brein in de lockdown én wat we eraan kunnen doen als we ons down voelen. “Je kunt het gevoel vergelijken met een leeuw die rusteloos heen en weer loopt in zijn kooi.”

Door Rosalie Buding

De mens is een sociaal dier. Maar hoe sociaal dat nu eigenlijk is, werd pas écht duidelijk in coronatijd. “Toen er voor het eerst maatregelen werden aangekondigd, was het alsof alle klokjes gelijk werden gezet”, vertelt Meinou Bos vanuit haar praktijk in Alkmaar. 

“Als mens zijn we de hele tijd bezig met vergelijken. Wat is succesvol en wat niet? Dit geeft je continu het gevoel dat de ander het beter doet, succesvoller is.” Het wordt ook wel ‘opwaarts vergelijken’ genoemd. In tijden van de lockdown viel dit opwaarts vergelijken weg. “Van Nederland tot aan Italië ontstond er medemenselijkheid. Het besef kwam: iedereen is onzeker.”

Opgejaagd 

In maart 2020 werden de eerste coronamaatregelen in Nederland aangekondigd. “Wij, de mens, vinden het gevoel van controle heel fijn”, legt de expert uit. “Maar nu was er geen grip op de situatie. Het was onbekend.”

Ons brein is altijd bezig met gevaar. Hoe wij op zulke veranderingen en maatregelen reageren verschilt per persoon. Meinou vertelt: “Ik zag duidelijk een verschil tussen introverte en extraverte cliënten. Bij introverte cliënten kwam hun brein en lijf tot rust. Het opgejaagde gevoel ging weg.” Misschien is het wel herkenbaar: eindelijk geen ‘verplichte’ feestjes meer, of elke keer drie zoenen moeten geven.

“Als extravert heb je juist heel veel prikkels nodig. Opeens zijn die prikkels er niet meer. Je kunt het vergelijken met een leeuw die rusteloos heen en weer loopt in zijn kooi. Je hebt ruimte nodig om je goed te voelen.” Naast introvert en extravert bestaat er nog een dimensie: ambivert; een combinatie tussen rustzoekers en prikkelliefhebbers.


Foto: Evelien Koelewijn

Invloed

Aanleg speelt een belangrijke rol. Naast introvert, ambivert en extravert zijn er meer persoonlijkheidsdimensies die van invloed zijn. “Eén persoonlijkheidsdimensie is de meebeweger. Hij heeft het makkelijker met onduidelijkheid.” Aan de andere kant van deze persoonlijkheidsdimensie staat de persoon die visie heeft en graag invloed wil uitoefenen. 

Als voorbeeld noemt Meinou de bereidheid tot het nemen van het coronavaccin. De meebeweger kan zeggen: “Prima, geef mij die prik maar.” Terwijl degene die graag invloed wil uitoefenen juist zegt: “Nee, dat doe ik niet zomaar.”

Je kunt ook in het midden zitten: meebewegen én visie hebben. “Dit zie je ook binnen relaties. De één beweegt makkelijker mee dan de ander.” Als mens worden we ook gestuurd door onze kernwaarden. “Als jouw kernwaarde ‘veiligheid’ is, dan kun je beter omgaan met de strenge maatregelen die worden opgelegd. Het geeft je een veilig gevoel. Als jouw kernwaarde ‘vrijheid’ is, kun je hier minder goed mee omgaan. Het geeft je een gevoel van onvrede; alsof jouw rechten je worden afgenomen.”

Perspectief

Met welke maatregel hebben we het meeste moeite gehad? “De tweede lockdown was voornamelijk heel pittig voor de jeugd. Zij hebben hun ‘tribe’ nodig. Ze zijn volop aan het ontdekken: wie ben ik nu eigenlijk? Dit verschilt uiteraard ook weer qua persoonlijkheidsdimensie. Hoe avontuurlijk ben je, hoe meegaand, introvert of extravert?” 

Waarom juist de tweede lockdown extra zwaar was, weet Meinou goed uit te leggen. “Je proeft even van de vrijheid die je krijgt, en je moet weer terug in de ‘kooi’. Voor de mens geldt: hoop doet leven. We hebben perspectief nodig; licht aan het einde van de tunnel. Onze hersenen zijn plastisch. Meebewegen kan, maar tot een zekere hoogte.” Het sluiten van de sportscholen ziet ze als een van de meest heftige maatregelen. “Sporten is een gezonde uitlaatklep. Je stapt namelijk uit je denkende brein. Het boost je immuunsysteem.”

Even wennen

Door de sociale deprivatie wordt de frontale kwab in de hersenen lui. “Zodra er meer drukte komt, zul je misschien merken dat je eerder moe bent. Sociale vaardigheden is een spier die getraind moet worden.” Het zal dus weer even wennen zijn op een druk terras of een evenement. Meinou vervolgt: “Bouw het rustig op. Je bent niet asociaal als je merkt dat je je minder goed kunt concentreren.”

Was er tijdens de lockdown wel genoeg aandacht voor psychische gezondheid? “Er zijn zeker initiatieven voor psychische gezondheid; er is veel online begeleiding. Je moet het alleen wel kunnen vinden.” Wat haar opviel aan de persconferenties, is dat dit vooral over de maatregelen ging. “Er werden geen tips of tools gegeven om de (mentale) gezondheid te boosten.”

Het is niet gek om tijdens coronatijden of daarbuiten last te hebben van een down gevoel. Gelukkig kun je hier op verschillende manieren een positieve draai aan geven. “Probeer één keer per dag al het nieuws tot je te nemen, en laat het vervolgens rusten. Anders raakt de amygdala overprikkelt. Dit is een amandelvormig gedeelte in ons brein dat de hele tijd bezig is met: ‘is het veilig of onveilig?’. Je kunt het vergelijken met een angstinfuus. Als je de hele dag onveiligheid toedient, creëer je stresshormonen en angstgevoel. Dit is niet goed voor het immuunsysteem.”

Remedie

Een tweede tip is het oefenen van dankbaarheid. “Schrijf een keer per dag drie dingen op waar je dankbaar voor bent.” Dit kunnen de kleine dingen zijn: de zon die schijnt, een lekker glas koud water of een fijn telefoongesprek gehad met een goede vriend(in). “Hierdoor train je het vermogen om dankbaar te zijn. Je voelt je er beter, rustiger en gelukkiger door.”

Beweging is ook een goede remedie tegen een somber gevoel. “Muziek en dansen is heel goed voor je brein, net als het helpen van anderen. Het gaat dan niet om ongevraagde hulp, maar om gevraagde hulp,” vertelt Meinou. “Geef het aan als je iemand waardeert. Laat zien dat je dankbaar bent. Je zult zien dat het je een kick geeft.”