Microplastics zijn overal: je ademt het in, je eet het op

Duurzaam
Ewout van Galen (tweede van rechts) tijdens de jaarlijkse Beach Cleanup Tour.
Ewout van Galen (tweede van rechts) tijdens de jaarlijkse Beach Cleanup Tour. (Foto: Jaap Lotstra / Stichting De Noordzee)

Jaarlijks stroomt er tussen de 5 en 13 miljoen ton plasticafval de grote oceanen in, waarvan veertig procent uit wegwerpplastic bestaat. Hierdoor ontstaat een ‘plasticsoep’. Dit is niet afbreekbaar, maar verkruimelt in steeds kleinere stukjes: micro- en nanoplastics. 

Door Rosalie Buding

Ewout van Galen is hoofd Programma’s bij Stichting De Noordzee. Hij onderzoekt de hoeveelheid afval op de Noord-Hollandse stranden en weet wat de ernstige gevolgen zijn. “Veel dieren zien plastic als voedsel aan, waaronder de Noordse stormvogel. Het plastic blijft in zijn maagje zitten, waardoor hij een hongerdood sterft.”

De Noordzee is een jonge zee van 8000 jaar oud en is door de jaren heen altijd onder invloed geweest van de mens. Ewout vertelt: “Jaarlijks bezoeken wij verschillende locaties om inzicht te krijgen in de hoeveelheid afval dat er ligt. We kijken op de niet-toeristische stranden in Bergen, Terschelling, Noordwijk en Veere. Wat wij hier aan afval tegenkomen geeft een indicatie voor de hoeveelheid plastic in de zee. Tijdens het meest recente onderzoek vonden we gemiddeld 228 stukken plastic op 100 meter strand. Dit varieert van heel klein tot heel groot.”


Eén filter vervuilt acht liter water. Beeld: Paula Romein Fotografie / Stichting De Noordzee

Sigarettenfilter

Stichting De Noordzee heeft inmiddels een top 5 plastic afval gemaakt. Met stip op één staat vispluis, oranje en blauwe plastic draadjes, afkomstig uit de visserij. Op nummer twee en drie staan stukjes plastic afval die al zó lang in zee hebben gelegen dat de herkomst niet meer kan worden achterhaald. Op plek vier staan flessendoppen; op nummer vijf verpakkingen van snoepjes, chips en snacks. Op de toeristische stranden langs de Noordzee wordt de sigarettenfilter het meest gevonden. Ewout: “Dat dit van plastic is gemaakt, weten veel mensen niet. Eén filter vervuilt acht liter water. Dieren zien het daarnaast aan voor voedsel. Een gevaarlijke ontwikkeling, want plastic is niet verteerbaar.”

Fatale verstrikking

Volgens de expert, die opgroeide aan het strand van Bergen, nemen vooral vogels en vissen plastic in. Zeezoogdieren raken verstrikt in vissersnetten, vispluis en sierlinten van ballonnen. Deze verstrikking is vaak fataal. “Sierlinten vormen een groot probleem. Inmiddels heeft 80% van de Nederlandse gemeentes een verbod op sierlinten, of een ontmoedigingsbeleid.” 


Met stip op één staat vispluis. Beeld: Paula Romein Fotografie / Stichting De Noordzee

Meer bewustzijn

Hoewel er nog steeds veel plasticafval in de Noordzee wordt gevonden, is dit een stuk minder dan tien jaar geleden: 27 procent om precies te zijn. Ewout: “Er is meer bewustzijn onder mensen. Daarnaast is er beter beleid; denk aan het verbod op gratis plastic tasjes. Dit zien wij ook terug in de cijfers. We hopen het statiegeld op kleine plastic flesjes binnenkort ook in de cijfers terug te zien.”

Weigeren

Elk jaar organiseert Stichting De Noordzee de Beach Cleanup Tour, waarbij zo’n 3000 enthousiaste vrijwilligers de stranden met tas én afvalgrijper vrijmaken van plastic. “De vorige keer hebben we 57.000 sigarettenfilters gevonden. Het is supergoed dat mensen zich inzetten om onze zeeën schoon te houden. Tegelijkertijd is het belangrijk dat we plastic weigeren, zodat we voorkomen dat het in het milieu belandt. Koop je een croissantje? Neem deze dan in een servetje mee, in plaats van een plastic zakje. Het verschil zit hem in de kleine dingen.”


Microplastics. Beeld: Adobe Stock

Plasticafval breekt af in microplastics (kleiner dan vijf millimeter) en nanoplastics (deeltjes die duizend keer zo klein zijn als een algencel). Ewout: “Microplastics vinden we bijvoorbeeld terug in mosselen en oesters. Dit proef je niet. Zo kunnen deze minuscule deeltjes ook in ons lichaam terechtkomen.”

Hormoonverstoorders

Dit beaamt Michiel Roscam Abbing, auteur van het boek Plastic Soup Atlas van de Wereld en werkzaam bij Plastic Soup Foundation. “Microplastics zijn overal: in het water, in de grond en in de lucht. Uit de lucht dwarrelen ze neer op ons eten én we ademen ze in. Dat geldt voor mens en dier. Er wordt gevreesd dat de allerkleinste deeltjes gezondheidsschade kunnen veroorzaken. Deze dringen namelijk diep door in het lichaam, tot in de placenta, hersenen en cellen. Voor de productie van plastic worden duizenden chemicaliën gebruikt, waaronder hormoonverstoorders als BPA. Deze chemische stoffen geven plastic de gewenste eigenschappen, maar kunnen op een later moment weer vrijkomen.”  


De plasticsoep wordt steeds groter. Beeld: Adobe Stock

Oplossing

Het plasticprobleem is groot. Desondanks worden er steeds meer stappen gezet om de oceanen en zeeën schoon te krijgen, waardoor de oplossing voor de plasticsoep (en alle gevolgen vandien) dichterbij komt. Ewout: “Als Nederlanders hebben wij een nauwe band met de Noordzee, we danken onze welvaart hieraan. Daarom wil ik meegeven: zorg voor ons grootste natuurgebied, en draag jouw steentje bij aan een schone en gezonde zee.”