Paula schrijft boek over cultuurverschillen tussen Japan en Nederland

Marieke Roggeveen

“Hier ben ik vorig jaar tijdens de lockdown mee begonnen”, vertelt Paula. “Het nieuwe pand van onze karateschool en Shiatsu-praktijk was net verbouwd, toen corona toesloeg en we niets meer mochten. Ik besloot toen van mijn dagboeken, die ik vanaf 1977 had geschreven, een naslagwerk te maken om zo onze kleinkinderen hun bijzondere familiegeschiedenis mee te geven. Toen het af was, zei mijn schoonzoon: ‘Ma, laat het uitgeven, zodat anderen ook iets kunnen leren van de Japanse cultuur.’ Ik stuurde het manuscript naar een uitgever en deze was direct enthousiast!”

Hurktoilet

Paula is nog maar zeventien als ze verkering krijgt met haar karateleraar Akio Kobayashi. “Ik wist niets van de Japanse cultuur en wilde alles weten. Ik viel van de ene verbazing in de andere; er waren zoveel dingen anders dan bij ons: het eten, gewoontes, de rolverdeling tussen man en vrouw… Denk bijvoorbeeld maar niet dat Japanse mannen meehelpen met de afwas.” Akio en Paula besluiten om in Nederland te blijven. Ze trouwen ceremonieel in Japan en later geven ze elkaar het ja-woord in Nederland. Elke twee jaar gaan ze op familiebezoek in Japan waar Paula een goede band opbouwt met haar schoonmoeder. “Ik was snel gewend aan de gewoontes daar en stond er ook altijd voor open, zoals schoenen uit en slippers aan bij binnenkomst en als je naar het toilet gaat huisslippers uit en wisselen met toiletslippers. Na gebruik van het toilet - een hurktoilet, wel even wennen - wissel je de toiletslippers weer voor de huisslippers.”

Eetstokjes

Drie jaar na het overlijden van Akio, na een slopende ziekte, overlijdt zijn moeder. Samen met één van haar twee dochters reist Paula naar Japan om de crematie bij te wonen. “Een Japanse crematie is 180 graden anders dan in Nederland”, vertelt Paula, “in Japan blijf je bij de overledene waken en je blijft bij de overledene tot en met de crematie. Dit is een periode met mooie rituelen, met elk een eigen betekenis.” 

Na een korte stilte vertelt Paula iets over het voor haar bijzonderste ritueel: “Twee uur na de crematie legde de begrafenisondernemer de botjes uit op de baar en wees hij ons deze een voor een aan tussen de nog nagloeiende as. Daarna haalden alle familieleden met eetstokjes de botjes uit de as om ze in de urn te doen, als laatste werd de urn gevuld met de as. Ik kreeg even een schok bij dit onderdeel, maar dit veranderde al snel in een verzachtend gevoel. Zoals alles op een respectvolle manier in Japan gebeurt, vind ik het heel respectvol om echt tot het allerlaatste moment bij de overledene te blijven. ‘Nu ben je voor ons een echte Japanner’, zei de familie later tegen mij.”

Respect voor elkaar en discipline zijn voor Paula onlosmakelijk verbonden zijn met Japan. “Dat waardeer ik het meest van Japan. Van Nederland waardeer ik de waarden en normen waarmee ik ben opgegroeid en de vriendschappen in mijn leven, en ook de vrijheid om disciplines los te kunnen laten. Akio moest in Japan altijd keihard werken, in Nederland moest hij leren genieten van zijn vrije tijd.”

Het boek is verkrijgbaar in de boekhandel of te bestellen bij www.novumpublishing.nl.