column

Ja ik wil (niet meer)!

Partnerbijdrage
Evert Hoekstra, Advocaat/Partner, CKH Advocaten
Evert Hoekstra, Advocaat/Partner, CKH Advocaten (Foto: aangeleverd)

Soms vragen mensen aan mij of ik ook wel eens zaken doe op het gebied van het familierecht. Zoals echtscheidingen, alimentatievraagstukken en erfrechtelijke kwesties. Vaak haast ik me dan om te zeggen: “nee, gelukkig niet, al dat geneuzel over fotolijstjes en omgangsregelingen, ik moet er niet aan denken”. Echtscheidingsrecht moet je ook wel ‘liggen’ als advocaat, het is écht een vak apart. Het zijn vooral vrouwen die zich daarin bekwamen, wij hebben ook zelf een paar heel bekwame (vrouwelijke) en ervaren familierechtspecialisten ‘aan boord’. Bij gelegenheid werk ik overigens nog wel eens met één van hen samen aan een dossier, namelijk wanneer een ondernemer uit mijn cliëntenkring gaat scheiden. Omdat ik zijn/haar bedrijf en situatie goed ken, vooral ook de financiële aspecten, houd ik mij dan bezig met de financiële kant van de zaak. Mijn collega richt zich dan meer op de praktische en persoonlijke zaken die bij de echtscheiding komen kijken, zoals de aangelegenheden rondom kinderen, alimentatie, etc.

Overigens maak ik in mijn ondernemingsrechtpraktijk ook op terugkerende basis ‘echtscheidingsperikelen’ mee. Want ook zakelijke relaties houden lang niet altijd stand, integendeel. Net als in het ‘normale’ relationele leven kennen zakelijke relaties de meest uiteenlopende ontstaansvormen. Soms is het liefde op het eerste gezicht en gaan mensen het zakelijke avontuur al aan na slechts een paar eerste, vluchtige contacten. Soms nemen partijen de tijd en is de ‘verkeringstijd’ langdurig voordat men het aandurft om samen in een zakelijke samenwerking te stappen. In ieder geval is het altijd zo, dat het vertrouwen in elkaar groot is en dat een mooie toekomst lonkt. De liefde wordt vervolgens bezegeld in de oprichting van een BV of NV, waarbij de ‘oprichtende’ notaris vaak als een verkapte ambtenaar van de burgerlijke stand fungeert. Blijdschap alom, en ze leefden nog lang en gelukkig.

Maar liefde kan helaas ook ‘blind’ zijn en dat zorgt er nog wel eens voor, dat men vaak (te) makkelijk over belangrijke zaken heen stapt, zoals het opstellen van een aandeelhoudersovereenkomst (zeg maar: ‘de huwelijkse voorwaarden’) waarin belangwekkende afspraken worden vastgelegd die gelden tussen de samenwerkende partners. En aandeelhoudersovereenkomsten, die heb je werkelijk in allerlei soorten en maten, variërend van twee simpele ‘A4-tjes’ tot moeizaam te lezen en te bevatten contracten van 20 pagina’s of nog meer.

Over de ‘ideale’ omvang van een aandeelhoudersovereenkomst valt uiteraard te discussiëren, maar de ervaring leert mij wél, dat een aandeelhoudersovereenkomst met een goede ‘exit- en geschillenregeling’ vaak ‘goud’ waard kan zijn. En dan bedoel ik meer concreet: een regeling die voorziet in scheidingssituaties. Dat is met name van belang omdat het Nederlandse rechtssysteem een tamelijk onwerkbare en weinig populaire echtscheidingsregeling voor aandeelhouders kent, de zogeheten ‘geschillenregeling’. Als je als partijen daarop enkel aangewezen bent, dan is dat doorgaans ‘geen pretje’. Heb je daarentegen een duidelijk contractueel scheidingskader met elkaar afgesproken, dan is het komen tot een ontvlechting vaak een stuk makkelijker. Denk in dat geval aan het duidelijk omschrijven van de mogelijke exit-situaties die zich kunnen voordoen (‘leaver-bepalingen’) en het neerleggen van heldere aandelenwaarderingsformules.

Nogmaals, maar al te vaak wordt in de verliefdheidsfase over het opstellen van een aandeelhoudersovereenkomst heengestapt. “Dat hebben wij niet nodig”, zegt men dan. “Wij vertrouwen elkaar”, dat soort dooddoeners. Maar helaas komt dit soort onbezonnen mensen zichzelf nog wel eens tegen. Met het verstrijken van de tijd blijkt de relatie toch minder hecht en minder sterk dan gedacht. Kleine irritaties nemen steeds meer toe en gaandeweg wordt het steeds moeilijker om de minder aantrekkelijke kanten van de ander te (blijven) accepteren. Het ‘wij-gevoel’ is opeens ver te zoeken. Net als in ‘gewone’ relaties sleept de relatie dan vaak nog lang voort. Dat kan zijn vanwege reeds gedane investeringen, vanwege gemakzucht of vanwege de angst om de confrontatie aan te moeten gaan. Waar zulke zaken in ‘gewone’ relaties vaak ten koste gaan van het gezin, strekt dit zakelijk gezien vaak ten koste van de onderneming zelf. Het is zeker geen incidentele gebeurtenis, rollebollende aandeelhouders over de werkvloer, met alle mogelijke negatieve gevolgen voor de onderneming en het personeel van dien.

Totdat het moment aanbreekt, dat een scheiding onvermijdelijk wordt. Waarbij de vraag opspeelt: wie krijgt de zaak en wie moet vertrekken? Zoals ik al eerder aangaf scheelt het dan meestal een hoop wanneer er tenminste duidelijke beëindigingsafspraken zijn gemaakt. En wanneer partijen ondanks hun verschillen van inzicht nog steeds redelijk kunnen blijven denken en met elkaar in gesprek kunnen blijven. Maar vaak is deze redelijkheid ver te zoeken en komt het uiteindelijk aan op een ‘ouderwetse ‘vechtscheiding’, zeker wanneer er nauwelijks tot geen afspraken zijn vastgelegd. In de ruim 25 jaar die ik inmiddels als advocaat ondernemingsrecht werkzaam ben, heb ik werkelijk bizarre acties en rechtszaken meegemaakt. Ze zeggen wel eens: “in liefde en oorlog is alles geoorloofd”. Nou, daar is geen woord van gelogen!

In ieder geval mag het duidelijk zijn, dat ik iedereen die van plan is om een zakelijke samenwerking aan te gaan (of deze inmiddels is aangegaan) nadrukkelijk adviseer om redelijke afspraken te maken voor het geval het onverhoopt toch fout zou kunnen gaan. ‘Regeren is vooruitzien’, dat is nu eenmaal het gouden credo waar ik mij als advocaat altijd maar weer aan vasthoudt. De kans is dan ook het grootst dat, mocht het onverhoopt toch fout gaan, een nare vechtscheiding kan worden voorkomen. Een geslaagde scheiding vereist nu eenmaal die kwaliteiten en voorwaarden die je nodig had om je huwelijk te doen slagen. En dat gezegd hebbende, moet ik hardop aan mijzelf toegeven, dat ik het eigenlijk toch wel verdraaid leuk en interessant vind, dat zakelijke familierecht. Lang leve de zakelijke liefde!

Evert Hoekstra

Advocaat/Partner

CKH Advocaten