Toen & nu: de Burgemeester Eliasstraat

Shirley Brandeis 

We zien op de foto de bouw van een noodschoolgebouw. De voorloper van kleuterschool ’t Waterhoentje, dat het hoofdgebouw aan de Harry Koningsbergerstraat in Slotermeer kreeg en ook een dependance aan de Van Gilsestraat had. De Burgemeester Eliasstraat is duidelijk ook in aanbouw. Een lange straat werd het, op het knooppunt van de burgemeestersbuurt, verzetsheldenbuurt en schrijversbuurt. Naamgever David Willem Elias was van 1813 tot 1828 burgemeester van Amsterdam en kreeg in 1952 deze straat, lopend van hier tot aan de Haarlemmerweg, naar zich genoemd. Leuk weetje, zijn tweede vrouw Catharina was de dochter van die andere burgemeester met een straat in Slotermeer, Jan van de Poll.

Villastraatje

De lommerrijke straat wordt door twee andere burgemeesters doorkruist. Vanaf hier gezien eerst door de Burgemeester De Vlugtlaan, daarna volgt de Burgemeester Vening Meineszlaan. Beide namen worden overigens nogal eens fout gespeld. Het eerste deel, tussen Couperus en De Vlugt wordt ook wel het villastraatje genoemd, vanwege het rijtje grote, vrijstaande woningen aan één kant. Ertegenover de tweelaagse duplexhuizen, gebouwd om na de oorlog veel bewoners op te vangen (een gezin boven, een gezin beneden) met het idee er na de woningnood twee samen te voegen tot een. Dat gebeurde tot nu toe niet. Woningnood is van alle tijden gebleven en het samenvoegen bleek ietwat duurder uit te pakken dan gedacht.

Alleen meneren

Gaan we richting de Burgemeester De Vlugtlaan dan kruizen we eerst nog de Burgemeester Van Tienhovengracht in het Gerbrandypark. Het park werd ook genoemd naar een burgemeester, maar kennelijk dacht men indertijd dat dat met de burgemeesterstitel wat minder goed zou bekken. De brug had lange tijd nummer 611 als naam en werd in 2017 genoemd naar verzetsstrijder Tineke Guilonard, nadat de gemeente het besef kreeg dat er wel erg veel meneren vernoemd zijn in de verzetsheldenbuurt, dat onderdeel van de burgemeestersbuurt is. Meer dan tachtig strijdende mannen kregen, terecht, een straat of pad naar zich genoemd. Heldin Reina Prinsen Geerligs kreeg als enige vrouw een straat. Inmiddels is dat een piepklein beetje rechtgetrokken met dus Guilonard en nog enkele andere dames die zich in de Tweede Wereldoorlog moedig toonden en nu met een brug zijn geëerd.

Bruggetje 

We lopen verder door de Burgemeester Eliasstraat langs tal van Bekende Plekken in de buurt. Zoals Broedplaats De Vlugt in de vroegere huishoud- en nijverheidsschool, waar later het Van Eesterenmuseum huisde voordat het een paviljoen aan de Sloterplas had. De museumwoning zit er nog wel, pal achter de Broedplaats, aan de Freek Oxstraat. Voor wie de huiselijke jaren-vijftig-sfeer wil herbeleven. Aan de overkant van de broedplaats staat het monumentale beeld De Bouwvakarbeider van Jan Havermans, als symbool voor de uitbreiding van de stad, in het recentelijk zeer fraai opgeknapte Meerwaldtplantsoen. 

Burgemeester Eliasstraat, hoek Couperusstraat. (Foto: Brandeisfotografie)

Nog verder door staat op de hoek van de Burgemeester Vening Meineszlaan de voormalige rooms-katholieke St. Catharinakerk, een gemeentelijk monument en nu in gebruik door de Syrisch-orthodoxe kerkgemeenschap. De Eliasstraat eindigt bij de Anton Struikstraat, waar nog een bruggetje naar de Haarlemmerweg is gelegen. Dit werd ook in 2017 naar een vrouwelijke verzetsstrijder genoemd; de Joodse Henriëtte Pimentel. Stadsdeel Centrum besloot dat zij meer in de buurt van de crèche aan de Plantage Middenlaan, waar ze tijdens de oorlog directeur was en waarvandaan vele Joodse kinderen stiekem de onderduik in werden gebracht, een brug moest krijgen. Ze kreeg die onlangs tussen het Tropenmuseum en de Plantagebuurt; een mooie plek. De aanvraag voor een nieuwe naam voor het Slotermeerse bruggetje is inmiddels gedaan.

Portretten

De buurt rondom de Burgemeester Eliasstraat is niet zomaar een buurt. Sinds 2008 is een deel ervan beschermd stadsgezicht, het Van Eesterenmuseum genaamd; niet te verwarren met het echte museum. Ook de portretten die Paul Fennis er ophing, gaf de buurt meer cachet als verzetsheldenbuurt. Met zijn initiatief ‘Geef Straten een Gezicht’ heeft hij al honderden Amsterdamse straten, paden, lanen en bruggen voorzien van tekst en beeld. In Slotermeer hangen nu meer dan tachtig portretten met biografie van moedige mensen die in 1940-1945 opstonden tegen het naziregime. Wandelend door de buurt (gelegen tussen het spoor, Plein ‘40-’45, het Gerbrandypark en de Haarlemmerweg) kom je ze op vrijwel elke hoek tegen. De geschiedenis ligt op straat in een buurt vol geschiedenis.
Zie www.geefstrateneengezicht.nl voor een plattegrond met alle portretten. Meer informatie: www.facebook.com/geefstraten.