Sentimenten woonhuis De Hooiberg

Algemeen
Hooiberg
Hooiberg Foto: Ed Bausch

BERGEN - Hoe kunnen instanties omgaan met panden, waarvan je zou denken dat ze de monumentenstatus waard zijn? Panden die zo vertrouwd zijn in hun omgeving dat ze het beeld van een straat of een dorp mede bepalen? Panden die, met andere huizen, wellicht ook bijdragen aan de stroom van bezoekers, die graag naar een mooi dorp komen? De discussie laait weer op nu er een vergunning tot sloop is verstrekt voor een pand dat bekend staat onder de naam ‘De Hooiberg’ draagt, aan het Van Reenenpark (de hertenkamp) in Bergen? Biedt de onlangs vastgesteld omgevingsvisie nog een mogelijkheid om het pand als beeldbepalend te benoemen?

DOOR: ED BAUSCH

Biedt de Omgevingsvisie nog een kans? 

Dat was de vraag deze zomer van de stichting Behoud Bouwkunst Bergen, nog voordat de vergunning tot sloop was verleend. “Een aanwijzing tot monument kan een ingreep zijn in het eigendomsrecht”, zegt Steven Kalverdijk. Hij werkt als bouwhistoricus en restauratieadviseur voor de Buch-gemeenten aan een erfgoednota en is voor de gemeente Bergen betrokken bij de omgevingsvisie en het monumentenbeleid. “Je moet heel erg goed kunnen motiveren waarom je die status wenst voor een pand. Een echt goed toetsingskader ontbrak destijds, bij pogingen in 2006 en 2016 om De Hooiberg aan te merken als monument. Nu is er de omgevingsvisie, die iedere gemeente in Nederland moet opstellen in verband met de aanstaande Omgevingswet.”

Visie tot stand gekomen door participatie

“Nu kunnen we alleen maar, in sommige gevallen, proberen vanuit een achterstandspositie een weg terug te vinden. Misschien sluit de Omgevingsvisie van de gemeente op dit punt wel goed aan bij de tijd van nu. De Omgevingsvisie schrijft meer over het beeldbepalend zijn van panden, hekken en dergelijke. Dan kijk je niet alleen naar het object, maar ook naar de omgeving ervan. Je kijkt meer naar ensembles. Die opvattingen zijn in de Omgevingsvisie terechtgekomen vanuit het ruime participatietraject, zoals we dat tegenwoordig doen. Dat is echt goed gegaan”, stelt Steven Kalverdijk.

“De taal van een huis”

Het pand aan de zuidkant van het Van Reenenpark werd in 1921 gebouwd als zomerhuisje, ontworpen door de architecten Snellebrand en Eibink. Zij waren ook betrokken bij plan Meerwijk in Bergen, nummer 4 in de Jan Oldenburgstraat en Hertenlaan 8. Later werd het vergroot tot woonhuis, waarbij wel wat verloren is gegaan. “Natuurlijk”, zegt Wouter Hubers van Behoud Bouwkunst Bergen, door de tientallen jaren verandert er wel eens wat aan een pand. Dat is logisch. Als het maar gaat ‘in de taal van het huis’. Wij zijn niet tegen vooruitgang. Je kunt niet zomaar iets dwingend opleggen, maar je hoopt ook dat (nieuwe) eigenaren niet iets doen met het risico dat het sentiment zich wat tegen hen keert.”

Toch ook successen geboekt

“Want mensen kunnen heel erg gehecht zijn aan beelden in hun dorp, de zeldzaamheidswaarde zien, die tot collectief geheugen behoort. Dus ja, wat ons betreft wordt er toch weer gesproken om te kijken of in ieder geval de voorkant kan blijven staan, of zo wordt herbouwd. Daar hebben we in Bergen prijzen voor uitgereikt, bij panden in de Studler van Surcklaan (op de hoek met de Meerwijklaan) en de Dorpsstraat vlak bij de hoek met de Kruisweg. We hebben als Behoud Bouwkunst Bergen ook beperkt succes geboekt met villa De Haaf aan de Natteweg en met de bediscussieerde hekken bij de Philisteinse molen.”

Lieflijkheid van Bergen

Op straat kun je veel onbegrip horen over het afbreken van beeldbepalende panden: “Dan komen de mensen hier omdat ze het dorp zo mooi vinden, kopen een huis en gooien het tegen de vlakte en zetten iets neer, wat zo uit een tekenprogramma lijkt te komen, met veel zwart en grijs. Zo kan Bergen haar lieflijkheid kwijtraken.” Voor al die mensen: wie weet kunnen er nog gesprekken komen over De Hooiberg. Na vergunningverlening, in dit geval tot sloop, is er altijd nog weer de mogelijkheid tot bezwaar aantekenen. Het wordt spannend, want de tekening voor de nieuwbouw op deze plek toont niets van wat zo gekoesterd wordt.

Van Reenenpark