‘Het Plein’ in Bergen Centrum: wringt het toch weer?

DOOR: ED BAUSCH

Toch ontbeert het dorp eigenlijk wel een echt plein, hoe speels de brede stoepen en de stukjes aan weerzijden van Bakema’s woonflat, overlopend in de Jan Oldenburglaan, ook zijn. Hoe dan ook is er nu rumoer uitgebroken over weer een nieuw plan voor het Pleindeel vanaf de Bakema-woonflatflat en het deel van het Bakema-winkelcentrum vanaf daar tot aan de knik iets voor de bushalte. Door onverschillige verrommeling en achterstallig onderhoud is het geheel nu wel heel ver afgedwaald van de lichte en luchtige helderheid die Bakema er had geschapen. Dat is een gegeven. Zijn luifels zouden nu overigens worden verwelkomd tegen de hittestress van deze tijd…of hoevelen hebben elkaar daar niet ontmoet, schuilend voor regen?

Mooier Bergen trekt aan de bel

“Dat er iets moet gebeuren is iedereen duidelijk”, zegt Mareike Naumann, secretaris en woordvoerder van de stichting Mooier Bergen. Haar stichting kreeg het uiteindelijk voor elkaar dat de gemeente een andere weg insloeg voor de herontwikkeling van de Harmonie-locatie. “Wethouder Klaas Valkering heeft dat gewoon heel goed gedaan. Hij is gaan werken aan draagvlak, aan een gemeenschappelijke visie op het gebiedje. Eerst bepalen wat je wilt en dan openbaar aanbesteden. Daar verdient hij echt een groot compliment voor, want het lag heel moeilijk. Daarom verbaast het ons enorm dat de gemeente nu zo plompverloren tekeningen publiceert, vergunningen lijkt te verstrekken voor sloop en nieuwbouw. Met zo’n proces zijn we helemaal terug bij af. Daarom hebben we een zienswijze ingediend. Wij zijn bang dat het nu allemaal weer veel meer tijd gaat kosten en dat is helemaal niet nodig als je de participatie z’n werk laat doen. Dat kost nu even tijd, maar die haal je makkelijk in als je gewerkt hebt aan breed draagvlak voor een goed plan voor winkelen, wonen en recreëren. Want die dingen maken elkaar een centrum, ook aan die kant van het centrum. De weg naar iets nieuws is net zo belangrijk als het nieuwe zelf. Je bouwt iets voor heel veel jaren, dan moet het ook uit een gemeenschappelijke bron tot stand komen. Nu lijkt zelfs de gemeenteraad buiten spel te staan. Dit proces zou op deze manier wel eens heel veel tijd kunnen gaan kosten.”

“Passend bij randvoorwaarden”, zegt de BBC

Hier lijkt het dus, nog los van ideeën en smaak, opnieuw te wringen. Terwijl het voltallige College van B&W participatie (de veel meer op de huidige tijd toegesneden opvolger van ‘inspraak’) zo hoog in het vaandel heeft staan, met zelfs een speciale wethouder daarvoor. Een rondgang langs talrijke personen en instanties maakt duidelijk dat iedereen vindt dat er iets moet gebeuren. Het Bergens Nieuwsblad tekent het simpele “Platgooien die boel” op, maar zeker ook veel meer nuance. En ook: “Ja, platgooien, maar wat krijgen we dan?”. Dan blijkt iedereen toch iets voor zich te zien met ruimte, met groen, ontmoeting en gezellig winkelen en ook wonen, als het kan dan ook graag ‘sociaal’. Het centrum van het dorp is immers van iedereen, niet alleen van centrumbewoners en ondernemers. En het moet ook aantrekkelijk zijn voor toeristen, de kurk waarop de gemeente drijft. De stichting Mooier Bergen wil nu bescheiden zijn en nog niet iets zeggen over de tekeningen. De stichting wil eerst een beter proces. Van dat proces zegt het bestuur van de BBC, de Bewonersvereniging Bergen Centrum, dat het wel klopt, de voorbereidingen dateren al van enkele jaren geleden. “Toen zijn in overleg met ons randvoorwaarden opgesteld voor dit deel van het Plein”, zegt voorzitter Jan Apotheker. ”En voor zover wij kunnen overzien wordt daar nu aan voldaan. Overigens moet het bestuur hiermee nog wel naar de circa driehonderd leden, dat gaat in de loop van februari gebeuren.” De geluiden zijn er dat sommige leden ook liever een ander proces dan dit hadden gezien, geleerd hebbend van de Harmonie-locatie.

Doorgaan met ondernemen en stukje groen

Susanne Haanraads, bedrijfleider bij restaurant Julie’s, in het witte pand aan de Jan Oldenburglaan, was verrast door het nieuws van de gemeente. “We zien een vrij groot pand meer onze kant opschuiven, voor ons terras. Dat had nu juist een leuker aanzien gekregen doordat de patatkraam, die jarenlang het pleintje aan de Jan Oldenburgkant van de Bakemaflat vulde, is weggehaald. We willen graag onze zaak voortzetten, binnen is het altijd gezellig. Maar we zouden wel graag onderdeel willen zijn van een nieuw plan, want dat betekent zeker ook iets voor het aanzien en het verkeer in de Jan Oldenburgstraat, waar wij onze ingang hebben.” Leo Kuiper, al 64 jaar Bergenees, was een van de instuurders van een reactie bij het Bergens Nieuwsblad met ‘alles platgooien’. Door de telefoon laat hij desgevraagd weten wat hij dan terug zou willen zien. Dat blijkt dan toch wel iets te zijn waarin je iets van vroeger terugziet, hij duidt dan ook op het station voor Bello, een soort dromerige sfeer. “En graag geen glazen puien, die heb je al genoeg.” Een stukje groen ziet hij ook wel zitten, dus eigenlijk niet zozeer allemaal gebouwen. “Ik heb eigenlijk het complex van Bakema nooit helemaal begrepen.”

Het dorp heeft een naam hoog te houden

Dat lijkt wel voor meer Bergenaren te gelden. “Dat kun je misschien ook wel zien als een groot compliment aan architect Bakema, die samen met collega Van den Broek Bergen een opzwieper gaf, de moderne tijd in. Het is wel Bergen hè, daar mag je wel iets verwachten qua architectuur. En dat heeft Bakema zeker waargemaakt. Zijn complex heeft niet altijd de juiste aandacht gekregen”, zegt Ed Diepenmaat van AIA. “Bakema heeft zeker en heel speels gereageerd op de geschiedenis van het dorp en de tram. En die reflectie zie ik niet in de nu voorliggende tekeningen. Je moet wel verbonden blijven met je geschiedenis. Wat ik nu zie mist vooral karakter. En de luchtigheid verdwijnt ermee uit het centrum. Karakterloos, saai.”

“Waarom een gebouw niet actualiseren?”

“Weinig karakter.” Ook de Bergense architect Maarten Min spreekt, bedachtzaam en beschouwend als altijd, die woorden uit. Hij bouwde met zijn bureau Min2 in het centrum de twee delen van Centre Ville en de nieuwbouw voor De Rustende Jager. “Er was een Q-team, een Kwaliteitsteam, daar functioneerde ik in, maar ik heb er lang niet meer van gehoord. “Ons bureau was in 2014 uitgenodigd op de Biënnale van Venetië, daar werd het werk van Bakema prominent benoemd, ook voor het bouwen op palen. Maar goed, zoiets wind kan opleveren. Maar ik zie zeker de gemoedelijke gezelligheid op de brede trottoirs en de pleintjes aan weerszijden van de woonflat. Het is wel zo dat het dorp de kracht van Bakema’s ontwerp te weinig heeft gezien. Waarom zou je zijn opvolgers niet de eer gunnen om het complex te actualiseren? Ik vind het volume van wat ik nu zie te groot. Vooral aan de kant van de Jan Oldenburglaan is de afwerking bovendien erg grof.” Maarten Min werkt aan een boek over architectuur in Bergen. “Ja, daar komt een flink hoofdstuk in over het Plein.”

Zienswijzen te verwachten

De gemeente volgt voor dit deel van het centrum momenteel een traject, dat een grondslag heeft in besluitvorming van een paar jaar geleden. Het lijkt er nu op dat niet iedereen die in de gaten heeft gehad en nu, met voortschrijdend inzicht, verbaasd is over wat nu gebeurt. Dus er komen zienswijzen. Los daarvan: moet Nederland niet veel secuurder zijn met kijken wat jonge Monumenten zijn? Te veel gebouwen van de jaren-60 dreigen plat te gaan en weg is weg.. Verblijfsruimte in de openbare ruimte leek destijds een groot goed, waar nu massaal bouwen op te krappe ruimte te vaak lijkt te winnen. En precies dát is wat, opnieuw, wringt in centrum Bergen. Wordt vervolgd.