Het Mirakel van Bergen: de ‘Heilige Bloed Kapel’

DOOR: ED BAUSCH

Het was nog niet eens een kleine kapel ook. 18 bij 10 meter. Zie het voor je, in het Bergen van zowat 600 jaar geleden: tientallen, misschien heel veel meer bedevaartgangers kwamen dagelijks naar een speciaal voor hen gebouwde kapel aan de rand van het afgelegen Saenegheest, op één van de haakse strandwallen waarop Bergen kon ontstaan. De gemeente financierde recent archeologisch onderzoek. Bureau Saricon kon aantonen: dáár stond de ‘Heilige Bloed Kapel (‘Cappel’ staat er bij een miniem rechthoekje op de eerste kaart van Willem Blaeu uit de 17-de eeuw), gebouwd voor bedevaartgangers om het wonder te vieren van het kistje, aangespoeld uit Petten met de verst reikende golf van de Elisabethvloed van november 1421. Die vloed verzwolg Petten en alle inwoners. Bij de Schapenlaan kwam dat kistje te liggen, De inhoud ervan staat te boek als ‘Het Mirakel van Bergen’. Met diverse programma’s poetst een werkgroep dit voorjaar de glans op van een grootse gebeurtenis. Maandagavond 14 februari om 20.00 uur in de Ruïnekerk is er het eerste programma. Waterschapshistoricus Diederik Aten vertelt met illustraties over de zee bij Bergen, toen en nu. Toegang gratis, maar nog beperkt en met de bekende maatregelen. Ook te volgen via rtv80.

Droomgebouw

Met Joop Bekius en Leo Rotthier van de werkgroep staat het Bergens Nieuwsblad op een winderige namiddag begin februari op de Schapenlaan. Op de hoek met het Kapellaantje staat een bord, dat binnenkort vervangen gaat worden. Ergens halverwege het weiland, heeft ‘ie gestaan, de kapel, tegen het Kapellaantje aan. Gebouwd van een roodachtige platte steen. O, wat zou dat wat zijn geweest als ‘ie er nog zou staan. Een droomgebouw op een droomplek. Er is helemaal niets over van de kapel, ook de fundamenten zijn weg. “Nee, herbouw zal niet mogelijk zijn. We hopen wel op een markering van de omtrek door bloemenperken. De boer heeft daar wel oren naar. Dat zou dan een mooi resultaat zijn van de herdenking van het wonder dat zich 600 jaar geleden voltrok.”

Mirakels

De zee stroomde uit het noorden over de Zuurvenspolder tot aan de Rekere, nu het Noord-Hollands Kanaal. Daags na de storm inspecteerde de schout van Bergen de schade in Saenegheest. Hij vond het kistje met daarin een kelk, de ciborie en een ivorendoosje, een pyxis met heilige oliën. Hij waarschuwde de pastoor en de koster die kistje en inhoud naar de Petrus en Paulus Kerk brachten (O, wonder staat daar nu de Ruïnekerk en is een nieuwe Petrus en Paulus iets verderop gebouwd). De pastoor van Petten, toevallig overlevende, spoedde zich naar Bergen en maakte daar het kistje open. De ongeschonden hosties uit de kelk at hij op. Hij schroomde om te drinken van het water met de nat geworden hosties uit het ivoren doosje. Hij deed het zeewater met de restanten hosties in een houten bakje en zette dat in een kast. Rond Pinksteren 1422 zag een invalpriester het bakje. Het water was verdwenen en op de bodem lag rood stof dat leek op geronnen bloed. Dat moest het Heilig Bloed van Christus zijn! Dat werd het Mirakel van Bergen. Zoals er in die tijd overal in Europa Mirakels waren. Bergen werd opeens een serieus bedevaartsoord. Op de plaats waar het kistje werd gevonden werd een kapel gebouwd. De pelgrims kregen een insigne als aandenken aan Bergen, als beloning voor hun misschien wel wekenlange tocht. De Paus vond ‘Bergen’ zo belangrijk als bedevaartsoord dat de pelgrims ook een aflaat kregen: 22 jaar korter in het vagevuur.

Stille Omgang

Het bakje raakte kwijt tijdens de verwoesting van de kerk in 1574. In periodes sindsdien werd en wordt de Stille Omgang gelopen, vanaf de Ruïnekerk, door de Dorpsstraat, de Van Borselenlaan (op de hoek stond lang een schuilkerk), naar de Natteweg en door naar het Kapellaantje.

Verder op het programma dit voorjaar: 28 maart lezing door Redmer Alma over sacramentswonderen, in april een artikel in de Kroniek van de Historische Vereniging Bergen en excursies langs de Stille-Omgang-route, 29 mei speciale diensten in de Petrus en Paulus Kerk en de Ruïnekerk.