Het lot van 389 Joodse mannen, vanuit kamp Schoorl
SCHOORL - Er was de februari-staking , Amsterdam, 25 februari 1941. Achteraf gezien was die een van de weinige daden van openbaar demonstratief verzet tegen de bezetter. Een historische verzetsdaad die ook internationaal veel indruk maakte en tot op de dag van vandaag wordt herdacht. Ter herinnering onthulde koningin Juliana in 1952 het beeld van de Dokwerker. Toen, die winter in het eerste volledige oorlogsjaar, protesteerden duizenden ambtenaren en arbeiders tegen de onderdrukking, de voedselschaarste, de stijgende prijzen, de terreur van NSB-groepen en…vanwege de enorme onrust die was ontstaan na de razzia’s van 22 en 23 februari. Een bevel uit Berlijn had het verordonneerd aan de Grüne Polizei: “Pak 400 Joodse mannen op in Amsterdam”. Aan het eind van de middag van 22 februari bleek de stand slechts 280 mannen te zijn. Dus het bevel kwam om er een dag later nog 120 op te pakken. Die beide dagen werd de Joodse wijk afgesloten, de mannen konden geen kant uit. Gewoon weggehaald vanachter hun kraam op de drukbezochte markt, losgerukt van hun echtgenote met wie ze gearmd over straat liepen, willekeurig uit huizen gehaald. Afgevoerd naar kamp Schoorl. De Amsterdamse historica Wally de Lang gaf 13 april in de grote zaal van de Blinkerd een uitermate indrukwekkende lezing op uitnodiging van de Schoorlse vereniging Scoronlo, voor historie en archeologie.
DOOR: ED BAUSCH
Wally de Lang geeft in haar boek de mannen een gezicht
Het kamp was opgezet voor de mobilisatie, later voor de geallieerden. De bezetter maakte er een doorgangskamp van. Voor de 402 opgepakte Amsterdamse jonge mannen duurde het verblijf er maar heel kort, enkele dagen. Via het station in Schoorl, via Alkmaar ging het op weg naar kamp Buchenwald. Dit was allemaal anderhalf jaar voordat de grote deportaties begonnen. Een man in Koedijk wist wat de mannen boven het hoofd hing. Hij had geroepen: “Gooi briefjes op het station in Alkmaar, dan doe ik die in de bus bij jullie ouders, geliefden, als een teken van leven.” Hij hield woord en bezorgde tien stukjes papier op diverse adressen in Amsterdam. De meeste mannen hadden na twee zware dagen van ontbering in Schoorl, niets bij zich, zeker geen pen of papier. Op een bij toeval teruggevonden papiertje van een van de mannen staat: “Alles goed, houd je taai, zoen de kinderen”.
Villa Hartheim
In Buchenwald wachtte er zwaar werk voor hen, in heel moeilijke omstandigheden. Niet lang daarna volgde een tweede transport, naar het Oostenrijkse kamp Mauthausen. Zwaar werk en daar was het niet de bedoeling dat er iemand levend weg zou raken. Er was daar in de buurt villa Hartheim, al in die eerste jaren was daar een gaskamer. Als eerste voor de ‘overbodigen’, de ziek geworden mannen. Wally de Lang deed heel uitvoerig onderzoek naar de mannen. Ze had zich afgevraagd waarom er zo weinig bekend was over die willekeurig opgepakte mannen en hun ouders, echtgenotes, kinderen. Ze slaagde erin om van de meesten iets te achterhalen. In haar boek ‘De razzia’s van 22 en 23 februari 1941, het lot van 389 Joodse mannen’ geeft ze hen een gezicht. Letterlijk met een foto en ook met enige gegevens over waar ze woonden, met wie ze leefden. En hoe het hun is vergaan….
Tegen wil en dank even in Schoorl
Dat is een meeslepend boek geworden, uitgegeven door Atlas Contact in samenwerking met het stadsarchief van Amsterdam. Het boek geeft ook een nader inzicht in ‘Kamp Schoorl’. Ieder jaar is daar aan de Oorsprongweg een plechtige herdenking, dit jaar op 9 juni. Op de website van het stadsarchief staan de verhalen over de mannen via de link amsterdam.nl/stadsarchief/themasites/razzia. Kun je van een boek als dit zeggen dat het een aanrader is om te lezen? Ja, ja, voluit. Het maakt heel inzichtelijk wat er kan gebeuren als een persoon met wat foute hofhouding de hele wereld aan het wankelen brengt. Wally de Lang heeft een groot werk verricht door 402 jonge mannen, willekeurig onttrokken aan hun gewone Amsterdamse leven, een gezicht te geven. Mannen die tegen wil en dank even in Schoorl waren.
