Herneming legendarisch project
BERGEN - Het overkomt niet iedere schrijver: een reprise van je toneelstuk. In 2008 speelde Chris Houtman’s ‘Oorlog aan Zee’ op vijf locaties in het centrum van Bergen. Dat had een hele grote impact. Dick Min, ook voorzitter van de Kunst10daagse, en Caroline van der Maas van musicalschool Mille Stelle leek het mooi om in het kader van ‘Oktober Kunstmaand’ tot zo’n reprise te komen. In Bergen aan Zee zijn de gevolgen van de oorlog vooral in het straatbeeld te zien: wat er niet meer is aan fraais, en wat er voor haastigs lelijks voor in de plaats is gekomen. In Bergen speelde er veel meer onderhuids. Aan welke kant stond je? Kon je ontkomen aan een keuze? Hoe kwamen de inwoners de jaren door? Hoe reageerden ze op elkaar na de bevrijding? Overigens was van bevrijding in Bergen pas sprake op 8 mei, 1945. Net als in 2008 eindigt ‘Oorlog aan Zee’, met een echt bevrijdingsfeest. “In 2008 was er niet een oorlog op Europees grondgebied. Nu wel. Het speelt mee in de nieuwe versie, die net als dedtijds wordt gedragen door zo’n honderd acteurs en vijftig vrijwilligers.” Toen waren het de Theaterwerkplaats Bergen en de stichting Tijdgeest, nu de stichting Bijzondere Projecten Bergen die de serie voorstellingen mogelijk maakt, met heel veel steun uit de lokale samenleving. Voorstellingen van 29 september tot en met 9 oktober op locaties in hartje Bergen.
door Ed Bausch
Voorstelling ‘Oorlog aan Zee’ terug, nu ook als boek
Een interview met Chris Houtman verloopt best bijzonder. De voormalig Bergenaar, nu Alkmaarder, beantwoordt de vragen door snel te typen op zijn laptop. Door teruggekeerde keelkanker kan hij al een jaar niet meer praten. De recente immunotherapie slaat evenwel goed aan en Houtman is dolgelukkig met de heropvoering van zijn stuk en bruist van enthousiasme. Hij staat nu niet als regisseur op het affiche, maar zit er verder tot over de oren in. “Door het te actualiseren kwam ik op nog veel meer materiaal hetgeen resulteerde in de uitgave van een historisch boek over de Tweede Wereldoorlog in Bergen, ter ondersteuning van de voorstelling. En wat ook mooi is aan de reprise: jonge acteurs van toen zijn nu regisseur geworden, kostuummaker, organisator en dergelijke, in hun dagelijks werk en voor deze nieuwe serie voorstellingen. Dat is toch een mooie bijvangst van de Theaterwerkplaats, die nu voor wat de jongeren betreft is doorgegaan in de musicalschool Mille Stelle.” Chris Houtman (1955) had een mooie loopbaan in de theater- en televisiewereld als programmamaker en regisseur en legde zich vanaf 2016, toen de ziekte zich openbaarde, toe op het schrijven van historische romans.
“Aan welke kant sta je?”
Bergen was van ’40-’45 een geducht Duits bastion vanwege het vliegveld en de Atlantikwall, de rij bunkers van het uiterste puntje van Noorwegen tot Biarritz in Zuidwest Frankrijk. Zijn werk wordt met veel succes landelijk uitgegeven, nu al met negen boeken op zijn naam. “Bergen was destijds nog een boerendorpje. Je kunt je de verwarring voorstellen, net zoals nu in de Oekraïne gebeurt, opeens kwam je aan een kant te staan, de goede kant? Ik heb de initialen veranderd van de meeste personen die voorkomen in de verhalen die terecht zijn gekomen in voorstelling en boek. Voor mij speelt niet zozeer de vraag ‘goed of fout’, maar meer: hoe is het zo gekomen? We moeten ook nu weer alert zijn op opkomend fascisme. Daarom spelen we nu ook voorstellingen voor scholen.”
“Muziek van Mario behouden”
“Een verandering met 2008 is dat ik behendiger ben geworden in plotlijnen. Wat hetzelfde is gebleven is de muziek, toen geschreven door de inmiddels overleden Bergense pianist Mario Previti. Die muziek is zo goed. ‘Oorlog aan Zee’ is gebaseerd op een uitgebreid (archief)onderzoek naar de belevenissen van Bergenaren, vooral in de laatste weken van de Tweede Wereldoorlog. Joodse onderduikers (18 dorpsgenoten keerden niet terug uit de kampen), NSB-ers en Duitse soldaten. Geschiedenis is niet zwart-wit, net als het leven nu. Mensen maakten en maken soms hun keuzes, zonder de gevolgen daarvan te kunnen overzien. Dat intrigeert mij als schrijver en ook persoonlijk. Het ontroert me enorm dat het stuk zo’n nieuwe opleving krijgt. Daar ben ik heel dankbaar voor. We hebben dit in nauwelijks een half jaar voor elkaar gekregen. Gewoon doen, is nog steeds een drijfveer.”
Verdere informatie en kaarten via oorlogaanzee.nl. Zondag 25 september is er om 10.00 uur een speciale viering in de Ruïnekerk, in het teken van ‘Oorlog aan Zee’ en de situatie in Oekraïne.
