Een eerbetoon aan Piet Mooij door Jan Pieter Stomps

Algemeen
Piet Mooij in zijn bus
Piet Mooij in zijn bus (Foto: aangeleverd)

Op 99-jarige leeftijd overleed vorige week Bergenaar Piet Mooij. Hij was buschauffeur en daarnaast modelbouwer en verzamelaar van alles over zijn dorp. Zijn omvangrijke archief was al overgedragen aan het Regionaal Archief in Alkmaar, altijd gratis in te zien voor leden van de Historische Vereniging Bergen. Zijn dorpsgenoot Jan Pieter Storms haalt een persoonlijke herinnering op aan Piet Mooij, van wie deze week in een stampvolle Ruïnekerk afscheid werd genomen.

“De oudste dochter van Piet was m’n eerste vriendinnetje op de buurt, buiten het dorp, waar de eerste “Kroonwoningen” aan het eind van de Kerkedijk een verrijking waren voor de heersende woningnood in die tijd, met een begraafplaats tussen het voetbalveld en de ijsbaan. Een kinderrijke buurt met uitsluitend huurwoningen. Piet woonde op Zuurvensweg nummer 3, schuin tegenover ons. Ik was 11 jaar en het was 1957, ongecompliceerd en gelukkig.

Zolder vol geheimen

Al vrij snel was er vertrouwelijkheid met stille verbazing en daarna bewondering voor de prachtige modelschepen op het dressoir in de woonkamer van mijn vriendinnetje. Haar vader Piet bouwde deze schepen volledig op schaal, voornamelijk van hout en origineel tot in de kleinste details. Dit was geduldig en precies werk! Mijn belangstelling werd gewaardeerd en het moment kwam dat ik Piet mocht volgen naar zijn atelier op de zolder van zijn woning. De indeling van het huis was mij niet onbekend, een vaste trap naar boven, waarna een luik met vlizotrap ons op de zolder bracht. Het eerste dat opviel was het keurig gerangschikte gereedschap dat de wanden vulde; elk stuk gereedschap had zijn eigen plek en aftekening, zodat een vermissing onmiddellijk duidelijk was. De zolder was onmiskenbaar een ruimte die slechts voor één functie bestemd was, de werkplaats van Piet Mooij, buschauffeur bij de NHDO in Bergen.

Sleepboot

Op de werkbank stond de ‘Zwarte Zee’, de beroemde zeesleper van bergingsbedrijf Smit- Internationale uit Rotterdam. Piet was bezig met de afronding van het werkstuk, waarvan de werktekeningen aan de wand hingen; alles op schaal en tot in de kleinste details origineel en op kleur. De sleepboot was krachtig en beroemd; de sterkste sleper ter wereld stond hier op schaal haar legendarische beroemdheid uit te stralen. Overal ter wereld ingezet voor de zwaarste klussen, had de ‘Zwarte Zee’ naam gemaakt. Het was duidelijk, Piet werkte aan zijn meesterstuk.

‘Katingo’ aangespoeld

Elke zaterdagmiddag, als Piet niet op de bus zat, besteeg ik de vlizotrap en nam plaats naast mijn leermeester in het bouwen van miniatuurschepen. Piet gaf mij materiaal en adviezen om een eigen schip te bouwen. Mijn wens was ook een sleepboot, maar een boot met een andere reputatie.
Enige jaren geleden was in vliegende storm de ‘Katingo’ op het strand van Bergen aan Zee vastgelopen. De Panamees had zich stuurloos met de neus in het zand geboord en lag hoog op de kust. Vlottrekken zou wel enige tijd duren. Maar na enkele maanden lukte dat toch, mede omdat de firma Wijsmuller uit IJmuiden, de grote concurrent van Smit-Internationale, haar sterkste sleepboten had ingezet. De ‘Cycloop’ met aan het roer kapitein de Koe, had het leeuwendeel voor zijn rekening genomen en wist via een voor-gegraven geul, de Katingo buitengaats te slepen. De ‘Cycloop’, dat schip wilde ik bouwen! We gingen aan het werk; vele uren gingen erin zitten, en een half jaar later was de boot klaar. Niet als meesterstuk, maar wel als een droom die werkelijkheid werd. Piet Mooij, de buschauffeur van de NHDO, had mijn droom helpen verwezenlijken.

Stoommachine

De creativiteit van Piet Mooij was meeslepend, als broer van de kunstenaar Jaap Mooij, viel de appel niet ver van de boom. Piet bouwde een kleine stoommachine in de voltooide ‘Zwarte Zee’, waarmee het schip vaarklaar was. De buurt, de kinderrijke buurt, liep uit om aanwezig te zijn bij de eerste proefvaart; de maiden trip was aanstaande; de eerste reis van de beroemde sleepboot. Het was winter en de ijsbaan aan de Kerkedijk stond onder water, echter zonder vrieskou en dus nog geen ijs. De ijsvereniging had toestemming om op voorhand de sluis met gemaal open te zetten; de jaarlijkse ijspret kreeg toen nog het logische voorrecht van een normale koude winter. Voor de proefvaart van de ‘Zwarte Zee’ vooralsnog ideaal, vanwege het ondiepe water. Met spanning werden de voorbereidselen van Piet Mooij door de omstanders gevolgd.

Brand aan boord!

De te-water-lating verliep voorspoedig; het schip bleef rechtstandig drijven, de verhoudingen in het scheepsmodel waren correct nagebouwd. Piet startte de ingebouwde stoommachine en de ‘Zwarte Zee’ kwam in beweging; er leek geen vuiltje aan de lucht. Het enthousiasme van de omstanders temperde echter al snel toen er plotseling brand uitbrak aan boord; oververhitting zorgde voor vuur en rook in het modelvaartuig. De kleine houten machinekamer was niet bestand tegen de noeste werking van de stoommachine. De proefvaart viel in het water en werd een teleurstelling voor de buurt, maar vooral voor Piet Mooij zelf, de buschauffeur van de NHDO; zijn meesterwerk ging ten onder. Bij gebrek aan een afstandsbediening leek de boot reddeloos verloren, Piet en de omstanders bedroefd achterlatend, en een illusie armer. Reparatie en restauratie volgden en de beroemde sleepboot kreeg tenslotte een veilige plek op het dressoir in de huiskamer. Het zicht op de ‘Zwarte Zee bleef daarna jaren een onafscheidelijke eenheid met het huis van Piet Mooij op Zuurvensweg nummer 3, de beroemde en creatieve buschauffeur van de NHDO.”