Opinie: ‘Tata Steel moet nu duidelijk maken hoeveel zij gaat investeren in de eigen vergroening’
IJMOND - Het was wel een moment op vrijdag 15 juli 2022, net voor het parlementaire zomerreces. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, het ministerie voor Infrastructuur en Waterstaat, de provincie Noord Holland, Tata Steel Nederland en Tata Steel India maakten afspraken met de zogenaamde Expression of Principles. Met deze afspraken zijn inspanningsverplichtingen bevestigd ten aanzien van de verduurzaamheidsroute met als basis Direct Reduced Iron. Een oven die eerst op gas en naarmate er meer waterstof beschikbaar komt, de komende jaren, geheel op waterstof kan overschakelen. Groen Staal dus. Een belangrijk moment voor het staalbedrijf dat al 104 jaar in de IJmond aanwezig is.
De Expression of Principles is ondertekend door de hoogste baas van Tata Steel India: Thachat Viswanath Narendran. In 2020 en 2021 stond het IJmuidense staalbedrijf nog te koop en vonden er serieuze overnameonderhandelingen plaats met het Zweeds/Finse staalconcern SSAB. Het ketste af omdat SSAB de overname op dat moment financieel niet goed kon verantwoorden en het niet paste in hun strategie.
Op dit moment is voor ‘India’ de verkoop van IJmuiden klaarblijkelijk niet meer aan de orde. De rendementen, door zeer hoge staalprijzen, zullen daar mee te maken hebben. Maar ook zal ‘India’ kunnen leren van de nieuwe ingezette koers van Tata Steel Nederland om ‘groen staal’ te gaan maken. Wat de Indiase eigenaar met ‘IJmuiden’ in de toekomst wil, is ongewis.
De transitie wordt door Tata Steel Nederland volgens de brief van de minister voor 2030 in gang gezet. Het vergelijkbare Duitse staalbedrijf Salzgitter gaat vanaf 2025 haar fabrieken op waterstof en elektriciteit laten produceren en wil vanaf 2033 vrijwel volledig emissievrij werken.
De Nederlandse overheden zijn bereid te onderzoeken hoe de verduurzaming van de staalfabriek vormgegeven moet worden. En dan ook te kijken welke financiële ondersteuning nodig is? Dat is geheel in lijn met andere Europese overheden die ook steun geven aan hun staalbedrijven. Er wordt de komende tijd tussen partijen gekeken welke wederkerige maatwerkafspraken nodig zijn voor Tata Steel Nederland.
Er wordt onderzoek gedaan naar het verder verbeteren van de milieu en gezondheidssituatie voorafgaand aan de transitie. Het sluiten van één van de twee omstreden Kooks- en Gasfabrieken wordt overwogen. Daar worden kolen droog gedestilleerd en omgezet in kooks. Kooks wordt vervolgens ingezet om ijzererts in een hoogoven te reduceren tot ruwijzer. Door zijn uitstoot van zeer schadelijke stoffen is vooral Kooks- en Gasfabriek 2 een probleem geworden. Een deel van de directe omgeving, milieuorganisaties en ook politici zijn hier zeer kritisch op. Belangengroepen hebben zelfs camera’s 24 uur per dag op deze fabrieken gericht.
Als de Kooks- en Gasfabriek moet sluiten dan is - bij het zelfde ruwijzer productievolume - inkoop vanuit andere landen van kooks nodig. Bij hoge staalprijzen, die nu aan de orde zijn, is kooks inkopen eveneens zeer duur. Dat kost het bedrijf zo’n 200 miljoen euro per jaar. Als de overheid wil dat de Kooks- en Gasfabriek eerder dicht gaat dan is dat de prijs die dit het staalbedrijf gaat kosten.
Het staalbedrijf moet nu snel duidelijk gaan maken waar en hoeveel zij gaat investeren in de vergroening van het eigen bedrijf. En ook hoeveel zij gaat investeren in fabrieken en installaties waaraan de afgelopen jaren te weinig onderhoud is gepleegd.
De verhouding tussen Tata Steel India en Tata Steel Nederland is verre van ideaal. Tata Steel Nederland blijft altijd de vragende partij. Onderdanig zelfs. De eigenaar in India beslist of belangrijke investeringen wel of niet gedaan worden. Dat kan niet meer en daar is het ook precies fout gegaan. Tata Steel Nederland moet zelf kunnen bepalen waar en wanneer geïnvesteerd moet worden. De winst moet volledig in de vergroening gestopt worden. Er werd genoeg winst gemaakt in ‘IJmuiden’, de afgelopen 15 jaar. Met in het laatste jaar zelfs een miljarden winst.
Er is van alles te zeggen over het voortbestaan van het staalbedrijf voor Nederland. Staal is altijd nodig en we gebruiken het dagelijks. We leven in staal. En staal is nodig en een voorwaarde voor het slagen van de Energietransitie met bijvoorbeeld het bouwen van windmolens. Het bedrijf speelt een grote rol in de maakindustrie in Nederland. Het steunen van het staalbedrijf past ook in een strategisch industriebeleid voor Nederland. Waarbij Nederland niet te veel afhankelijk moeten willen zijn van andere landen. Er is immers al veel zeggenschap van Nederlandse ondernemingen over de grens gezet. Dat de overheid, via de belastingbetaler, het enige staalbedrijf in Nederland wil steunen lijkt mij reëel. En nu moet Tata Steel duidelijk maken wat zij zelf aan euro’s inbrengen om de vergroening concreet te maken en fors te versnellen. Daar heeft de belastingbetaler recht op!
Roel Berghuis, voormalig FNV-vakbondsbestuurder bij Tata Steel Nederland en NS
