Op bezoek in het atelier van duizendpoot Josee Gouda
HAARLEM - Voor Josee Gouda (64) is kunst ambacht, fantasie en verwerking ineen. Haar huis hangt en staat vol met collages, keramiek, schilderijen en heel veel tweedehands materiaal, dat door haar wordt hergebruikt. Speels en serieus, wie zich verbaast kan eindeloos spelen.
Zonder censuur spelen als een kind
José spaart echt van alles: spijkers, knijpers, vijltjes, boortjes, speldjes van merken, viltjes en ook artikelen als zeep, scheerkwasten, kinderspaarpotjes. Je kunt het zo gek niet bedenken. Alles kan een keer van pas komen. Ook persoonlijke familiezaken zoals het strikje van haar broer en de eierwarmer van grootmoeder. “Als je goed kijkt, vind je overal juweeltjes.”
Kunstkijkkastjes
Uit al dat materiaal tovert zij kijkkastjes. Het meest in het oog springend zijn de kleurrijke kastcollages van de jaren 30, 40, 50 en 60. Een feest van herkenning voor senioren op leeftijd, die er in verpleeghuizen herinneringen mee hebben opgehaald. Soms grappig zoals de ingeblikte van hun sleutelhangerketting afgehaalde rubberen beestjes van de Fabeltjeskrant. Soms serieus zoals de serie klei in glas, die je de titel ‘familieopstellingen’ kan meegeven. Poppetjes van klei die elkaar aankijken of juist niet.
Van associatie naar rust
Dat laatste is het ‘logische’ gevolg van haar werk als creatief therapeut. Ze werkte ruim dertig jaar in de GGZ en geeft nu les aan de Hogeschool om haar ervaring door te geven. “Mijn werk is allemaal heel verweven: het is een voortdurend associëren en weer rustig maken. Zoals je ook mensen die alle kanten opschieten probeert te aarden.” Wie met die kennis naar honderden knijpers in strakke patronen kijkt, ziet de overeenkomst. Een strak patroon geeft rust. Dat doet ook het duizendspijkerschilderij. Om te ontspannen na een zware werkdag tekent ze soms eindeloos vogeltjes met sleutels. Je hebt dan gratis kop en snavel.
Familietableaus
Wie met mensen met trauma’s werkt, weet dat woorden pas komen als het trauma met beelden is verwerkt. “Wie misbruikt is, mag er van de dader niet over praten. Daarom maak ik in die familietableaus kleine verhaaltjes met een grote impact.” Het is bijna logisch dat je als kunstenaar ook de relativering zoekt. Fantasiebeestjes of een schoffel op een pootje met een treintje erop. Wat je erin ziet, is aan de kijker. Als ze een kast opent om te laten zien wat ze allemaal verzamelt, stuit ze in een doos op sleutelhangers van Pipo- en Swiebertje. José meteen: “Die krijgen ook een plek.”
Wat Josee wil is een ander raken, het hoogste doel van zowel de kunstenaar in haar als de therapeut. Een cliënt tijdens een therapiesessie om beeldend aan het werk te gaan. “Om niet te denken: ik kan het niet. Daarom begin ik altijd met gewoon krassen maken op papier om het brein in de war te sturen. Alles wat naar buiten komt is goed. Dat leer ik ook mijn studenten. Op sociale media moet alles emotioneel perfectionistisch zijn. Daar moeten we vanaf.” Ze laat werk van kinderen zien, die bij haar een workshop hebben gedaan. “Die maken de mooiste dingen. Zonder censuur.”
Tijdens de Kunstlijn op 5/6 en 12/13 november in Werkplaats Zomerlust, Zomerluststraat 20.
