Verhalenhuis Belvedère legt ervaringen vast van bewoners langs Waterweg

Algemeen
 Laura Schalkhuis en Nienke van Wijk van Verhalenhuis Belvedère met hun verhalenkeet,
Laura Schalkhuis en Nienke van Wijk van Verhalenhuis Belvedère met hun verhalenkeet, (Foto: Chrit Wilshaus)

In het kader van 150 jaar Nieuwe Waterweg stonden Laura Schalkhuis en Nienke van Wijk van Verhalenhuis Belvedère met hun verhalenkeet, duidelijk herkenbaar door het woord VERHALEN op het dak, op een camperplaats in de buurt van het douanehuisje.

 

Chrit Wilshaus

 

Doel: het opnemen van (levens)verhalen van bewoners langs de waterweg. Van Bolnes tot Hoek van Holland. “Natuurlijk vragen we mensen ook naar hun band met het water. Het kan zijn dat ze aan het water wonen of erop werken of gewerkt hebben of op het water recreëren, om maar eens een paar voorbeelden te geven”, verduidelijkt Schalkhuis. De opgenomen (en gemonteerde) verhalen komen uiteindelijk onder meer in het Rotterdamse Stadsarchief terecht. Maar mensen krijgen ook zelf een opname. De registratie van een gesprek duurt ongeveer een uur. En hoe gaan jullie daarbij te werk? Schalkhuis: “We beginnen altijd met de opnamedatum en de plek waar we staan te noemen. Vervolgens vragen we aan mensen om zichzelf voor te stellen en iets te vertellen over het gezin waar ze uitkomen, over hun familiegeschiedenis.” Volgens Van Wijk vertellen de meeste mensen stap voor stap hun levensverhaal. Soms kan dat ook emotioneel zijn. De intieme ruimte van de verhalenkeet leent zich daar volgens Schalkhuis goed voor. “Mensen krijgen soms tranen in hun ogen als ze vertellen over iets wat ze raakt. Bijvoorbeeld als ze zich weer iets herinneren wat ze eigenlijk al vergeten waren. Heel bijzonder om mee te maken, vind ik.”  

Totnogtoe vertelden ongeveer veertig personen hun verhaal. Van Wijk: “Uiteindelijk willen we ongeveer vijftig mensen aan het woord laten. Wat we straks alles hebben opgenomen gaan we dan terugbrengen tot twee uur, waarbij de fragmenten aan elkaar gemonteerd worden.” “Iedereen krijgt in het eindresultaat een plek”, vult Schalkhuis aan.

Luistervoorstelling

Naast dat Verhalenhuis Belvedère de verhalen van mensen opneemt, worden ook regelmatig luistervoorstellingen georganiseerd. Schalkhuis daarover: “Daarbij luistert een groep mensen, ieder met een eigen hoofdtelefoon op, dan hoor je het gewoon beter, naar hetzelfde. En hoewel mensen soms hetzelfde meegemaakt kunnen hebben, ervaart een ieder dat op zijn of haar eigen manier, is onze ervaring. Bij een luistervoorstelling krijgt iedereen ook een programmablad. Daarin staat vermeld wie te horen is met een biografietje en een foto. Tijdens zo’n voorstelling is het heel stil.” “Ja, je ziet ongeveer de wolkjes boven die hoofden verschijnen met daarin hun belevenissen”, weet Van Wijk. “Een luistervoorstelling bestaat altijd uit twee delen. Daartussen eten we met elkaar. De tongen komen dan doorgaans goed los over wat men heeft gehoord. De tijd vliegt altijd voorbij bij een luistervoorstelling.”

“Gewoon een uur lang naar iemand luisteren heeft al heel veel impact”, stelt Schalkhuis. “Tegenwoordig wordt zoveel geroepen op sociale media en heeft iedereen een mening maar niemand luistert echt meer naar elkaar.”

Oral History

Bij Verhalenhuis Belvedère draait alles om ontmoeten, benadrukt Schalkhuis. “Het is dan ook echt een ontmoetingsplek.” En Van Wijk vult aan: “Al die verschillende culturen en de cohesie tussen mensen maken we zichtbaar door mensen hun verhalen te laten vertellen. Door Oral History dus, zoals dat heet.” Ontmoeten, weten Schalkhuis en Van Wijk, kan trouwens op vele manieren. Bijvoorbeeld door (gezamenlijke) verhalen met elkaar te delen of in de vorm van een wandeltour. Schalkhuis: “Het bijzondere aan het Verhalenhuis is dat de verschillende culturen die op Katendrecht leven elkaar in het Verhalenhuis ontmoeten. Verder zijn we aangesloten bij een internationale organisatie van vluchtsteden. Amsterdam is daarmee begonnen. In 2017 trok in dat kader de eerste schrijver bij ons in, afkomstig uit Syrië. De tweede auteur die we onderdak verleende, kwam uit Iran.”

Kwam Hitler tevoorschijn

Verhalenhuis Belvedère ontstond rond 2012. Het pand zelf dateert uit 1894. Op het moment dat de initiatiefnemers van wat later het Verhalenhuis zou worden erin trokken, stond het leeg. Een aantal kunstenaars, op zoek naar een werkruimte en bezig met een tentoonstelling over Rotterdam-Zuid op Katendrecht, besloot erin te trekken. “En toen ze aan het werk waren, kwamen er mensen langs die van alles over het pand wisten. Zoals iemand die vertelde er ooit een Griekse nachtclub in te hebben gehad. De verhalen, kun je wel stellen, begonnen het pand binnen te wandelen. Verder heeft het pand een boeiende historie. Zoals dat er in de oorlog een jazzclub in was gevestigd. Dat was op zich al apart omdat jazzmuziek nagenoeg verboden was door de Duitsers. Bovendien traden er zwarte jazzmuzikanten op wat ook heel bijzonder was destijds. Maar op Katendrecht kon alles. Dat kwam ook omdat het verboden gebied was voor Duitse militairen. Die waren namelijk bang er allerlei (geslacht)ziektes op te lopen. En kwamen er toch Duitsers, dan fietste iemand gauw naar het pand en werden de schilderijen omgedraaid, zodat het portret van Hitler tevoorschijn kwam en klonken Duitse schlagers in plaats van jazzmuziek”, weet Schalkhuis. “Dat het een Verhalenhuis is geworden, is eigenlijk heel organisch ontstaan!”

Op www.verhalenhuisbelvedere.nl is nog meer informatie te vinden. Evenals op: https://150jaarnieuwewaterweg.nl/agenda/150-jaar-vooruit-nieuwe-waterweg-festival.