Slachtoffers herdenken op 4 en 5 mei

Toen op 6 maart 1945 een aanslag werd gepleegd op Obergruppenführer Hanns Rauter, bij herberg De Woeste Hoeve in de omgeving van Apeldoorn, werd het doodvonnis getekend van vele gevangenen. Hanns Rauter was als hoogste SS’er in Nederland verantwoordelijk voor de deportatie van 120.000 Joden en talloze terreurdaden tegen de bevolking. Hij overleefde de aanslag dankzij een koffer wasgoed die een groot deel van de kogelregen opving. Wel was hij geraakt in zijn kaakspieren, waardoor zijn kaak alleen nog door bandages op zijn plaats werd gehouden. Als represaille werden er bij de Woeste Hoeve op 8 maart 1945 117 gijzelaars gefusilleerd

Kaartavond

Cor Loos had thuis zijn vaste kaartavond op zaterdag 24 februari 1945, samen met Jan Stam, Jan Kramer en Pee Vlaar.

Cor is een hardwerkende man en vader van twee kinderen, die met het verzet helemaal niets van doen had. Hij was ‘kraaienvanger’ van beroep en werkte aan de Hondsbossche zeewering. (Als kraaienvanger bewerk je basaltblokken met een bijl zo dat ze goed in elkaar passen en de dijk beschermen tegen de zware golven.) De twee kinderen van Cor waren in huis en op het moment van de inval zijn ze in een diepe kast gekropen.

Jan Stam is betrokken bij het verzet en tevens inzetbaar bij de Bewakingsgroep Droppingveld ‘Mandril’. Hij woonde nog thuis bij zijn ouders op de boerderij en was die avond op pantoffels ‘te kaarten’ gegaan.

Jan Kramer had met het verzet niets te maken. Mogelijk was hij wel op de hoogte van het werk van de ondergrondse zoals vele anderen. Hij werd opgepakt en ondervraagd en na enige dagen vrijgelaten. Voor de ondergrondse riep dat veel vragen op. Op 15 maart kwamen er twee mannen bij hem met het verzoek om met hen mee te gaan naar de Zomerdijk. Daar is hij naartoe gefietst. Bekend is dat hij diezelfde mid­dag is gefusilleerd.

Pee woonde in Wadway en ook hij had met de illegaliteit helemaal niets.

Verraad in het spel?

Die bewuste avond deed de Landwacht een inval in het huis van Cor en werden ze beschuldigd van het verspreiden van illegale blaadjes die men ook in de jassen van de mannen aantrof. Het vermoeden heeft steeds bestaan dat er verraad in het spel was.

Na de oorlog is er een persoon voor deze daad veroor­deeld tot vijftien jaar gevangenis. Alle vier de mannen werden die avond gearresteerd en overgebracht naar Hoorn. Jan Stam kreeg nog de gelegenheid om thuis zijn pantoffels om te ruilen voor schoenen. Wel moest hij buiten blijven staan en hij kreeg de schoenen door zijn familie aangereikt. Zijn moeder gaf hem nog een overjas, want hij was niet erg warm gekleed. Tot zijn ouders zei hij: “heb maar geen zorgen om mij, ik ben wel weer snel thuis”. Dit zijn de laatste woorden die ze van hem hebben gehoord.

De volgende

De volgende morgen werd Jan Loos, de broer van Cor, door zijn pleegvader Jan Koning op de hoogte gebracht over de gebeurtenis. Niet lang daarna kreeg Jan bezoek van Jan Schipper, de kolenboer, en goede vriend van Cor. Hij vertelde Jan dat de vrouw van Cor Loos, Trientje Groot, hem vertelde dat zij had vernomen dat Jan de volgende was om gearresteerd te worden. Jan zat wel in het verzet. Op de Konings­hoeve aan de Dorpsstraat in Spanbroek blijven was niet meer verantwoord. Na overleg met Gerard Tulp, een van de leiders van het verzet, ging hij op zoek naar een schuilplaats. Ook moesten de anderen gewaarschuwd worden, maar die zijn nooit gewaarschuwd. 

Arrestaties

Vijf mannen werden maandagmorgen 26 februari gearresteerd: Nicolaas Appel (Klaasie), was lid van de Binnenlandse Strijdkrachten (B.S.) en colporteur voor Vrij Nederland. Hij was ook ingedeeld bij de Bewakingsgroep Droppingsveld ‘Mandril’. Het gezin merkte die ochtend dat hun hele huis was omsingeld door de Landwachters uit Hoorn. Er bevonden zich op dat moment meer mannelijke personen in huis, die aanvankelijk allemaal mee moesten. Maar een oudere man, een Landwachter, duwde ze in een bedstee en zei: ‘Nee, één is genoeg’. En dus werd alleen Klaas meegenomen.

Dezelfde dag werd ook Ton Bosse gearresteerd. Ton was als onderduiker in de Wieringermeer. Hij was daar samen met Jan Groot uit Hoogwoud. Toen de winter van 1944-45 voor de deur stond vroeg Ton aan de ouders van Jan of hij bij hen op de boerderij mocht komen. Zijn nieuwe schuilplaats werd Middelweg 8 in Opmeer, tegenover de familie Schipper. Het gezin Schipper telde vele dochters en het was daar gezellig, dus Ton was er graag. Door schoonzoon Jan Loos kwam hij in contact met het verzet. Om meer betrokken te zijn bij het verzet vond hij het beter om op de boerderij van Jan Loos aan de Spanbroekerweg een onderduikadres te realiseren, zeer tegen de zin van zijn vader in. Als jong student wist Ton duidelijk wat hij wilde en zo ging zijn leven verder op de Koningshoeve en zette hij zich in voor het verzet. Toen Jan Loos op zondagmiddag van huis was weggegaan, stond zijn vrouw alleen voor de zorg van boerderij, land en vee. Besloten werd dat Ton ook maar beter op een schuiladres kon slapen. Jo Floris had als bewaker van de melkfabriek Aurora wel een plekje voor hem. Maar Ton was een heel principieel mens en vond het zijn plicht bij mevrouw Loos-Schipper te blijven. Dat is maandagochtend zijn noodlot geworden tijdens de inval van de Landwacht en hij werd gearresteerd.

Jan Hoek was geboren in Venhuizen en was sinds augus­tus 1944 bij het verzet. Jan was ook ingedeeld bij de Bewakingsgroep Droppingsveld ‘Mandril’. Zijn aanhouding op de vroege morgen ging met veel geweld gepaard. Door zijn zwijgzaamheid heeft hij onder zijn illegale vrienden groot respect afgedwongen.

Jacobus Lodinus Weerdenburg was als onderduiker in Spanbroek en ook hij werd 26 februari gearresteerd.

De Land­wacht en de Grüne Polizei deden ook een inval bij het gezin Eitjes. Het gezin woonde aan de Spanbroekerweg in het buurtschap Wadway. Piet trad 15 augustus 1944 toe tot het verzet en was ook ingedeeld bij de Bewakingsgroep Droppingsveld ‘Mandril’. Bij zijn arrestatie kreeg zijn moeder een klap van een Landwachter, waar­op hij die man aan­vloog. Deze dreigde Piet neer te schieten, waarop deze pro­beerde te ontkomen en de tuin in vlucht­te. Die nacht was het volle maan waardoor hij goed zichtbaar was voor zijn achtervolgers. Er werd op hem geschoten en een kogel trof hem in zijn buik. De heer Jb Koomen vervoerde hem met paard en wagen naar het ziekenhuis in Hoorn. Er werd geen enkele medische zorg verleend. Piet overleed diezelfde dag nog, slechts 24 jaar oud.

Het vuurpeloton

Na de aanslag op Obergruppenführer Hanns Rauter werden deze inwoners van Spanbroek in de morgen van 8 maart 1945, samen met vele andere mannen uit de gevangenis aan de Weteringschans in Amsterdam gehaald en gebracht naar de fusilladeplaats aan de Amsteldijk. Iedereen dacht dat ze op transport werden gesteld naar Duitsland, maar de werkelijkheid was veel gruwelijker.

Nicolaas Appel, Antonius Marie Bosse, Johannes Hermanus Hoek, Cor Loos, Johannes Florentius Stam en Jacobus Lodinus Weerdenburg en andere medegevangenen werden die ochtend door een vuurpeloton gefusilleerd.

Plechtige uitvaart

De stoffelijke resten werden op 25 juli 1945 vanuit Haarlem overgebracht naar Spanbroek. Op 26 juli zijn de overledenen na een plechtige requiem mis begraven op het R.K.-kerkhof in Spanbroek Het lichaam van Ton werd overge­bracht naar de ere­begraafplaats in Overveen.

Overlevenden

Pee Vlaar behoorde tot de gelukkigen. Nadat hij op die bewuste zaterdagavond was gearresteerd en naar Hoorn was overgebracht werd hij naar Amsterdam overgebracht. Hij vluchtte tijdens het transport en dook onder. Zo heeft hij de oorlog overleefd. Ook Jan Loos heeft de oorlog overleefd. Hij ging die zondagmiddag naar zijn oom Piet Steur in ‘t Veld. Al snel ging hij naar de familie Borst op Tjallewal onder Schagen en is daar tot aan het einde van de oorlog gebleven.

Het volledige verhaal en andere informatie is te vinden op www.stichtinghistorischspanbroekopmeer.com.