‘De overwinning na de invasie van 1799 heeft deels bepaald hoe wij nu leven’

Algemeen
Prent omslag voorzijde boek.
Prent omslag voorzijde boek. (Foto: aangeleverd)

Door: Ed Bausch

GEMEENTE BERGEN - Bij het afscheid geeft hij een kogeltje. “Verloren of afgeschoten op 19 september 1799 om ongeveer 08.30 uur voor De Pilaren, gevonden tijdens wegwerkzaamheden. Het loden balletje kwam uit het Franse depot aan de Ruïnelaan. De schat aan informatie in de regionale archieven is zo groot dat zelfs zoiets als dit bekend is”, zegt John Grooteman. Terwijl we uitkijken over het veld van de Ruïnekerk vertelt hij, ook namens zijn collega-schrijvers Bob Latten en Rob Janssen, over de totstandkoming van het boek ‘Invasie 1799: Onheil over Noord-Holland’.

Het werd 12 november gepresenteerd voor een flink gezelschap in de Ruïnekerk. Het gaat over de roemruchte Slag bij Bergen, maar die maakt deel uit van een aantal veldslagen achter elkaar in de hele kustregio in een korte periode. “Een groot onheil dreigde, maar werd afgewend, ten koste van werkelijk enorme verliezen aan mensenlevens en schade aan woningen, kerken, bruggen en dijken.” Het boek, een fraai gebonden uitgave boordevol illustraties, met een voorwoord van historicus Maarten van Rossem , is in eigen beheer uitgegeven. “Het moest er gewoon van komen. En het is ons gelukt. Met heel veel dank aan alle archieven in de regio en, niet te vergeten, tal van historische verenigingen.”

‘Wij wilden vooral schrijven over de mensen die het overkwam’

Een meesterwerk. Zo mag je het boek gerust noemen. Belangeloos geschreven, maar met een zorgvuldigheid die respect afdwingt. “Bob Latten, auteur, heeft alle stukken van hemzelf, van Rob en mij tot een geheel gesmeed. We leerden elkaar drie jaar geleden bij toeval kennen en hebben heel eendrachtig samengewerkt”, zegt John, die tot zijn pensioen marketingcommunicatie-manager bij een grootgrutter was. Een Bergenees, in 1948 geboren en getogen in het dorp, slechts af en toe was hij voor zijn werk even elders. Dit artikel is niet de plek om de feiten en verhalen uit het boek op te sommen. Laat je als lezer meeslepen in deze wonderbaarlijke historie, over de coalitie van Britten en Russen (heel veel later nota bene mede onze bevrijders van WO II), die via ons land, onze kuststrook, probeerde grootmacht Frankrijk te verslaan. In ons land werkten Bataven, ons land heette toen de Bataafse Republiek, en Fransen samen om stand te houden.

Bijna al het vee opgegeten

Onschuldige boeren en burgers, waren, naast soldaten, slachtoffer van bittere gevechten Van 27 augustus tot 6 oktober 1799 golfde er een serie veldslagen door het gebied van de kuststrook van Noord-Holland-noord. Het wordt wel de ‘vergeten’, soms zelfs de ‘verzwegen’ oorlog genoemd. Ongelooflijke aantallen soldaten waren erbij betrokken. Het was een landing vanuit zee, bij Groote Keeten, met enorm veel soldaten, paarden en materieel. Een landing die zo moeilijk was door de zandbanken, dat de Brits-Russische troepenmacht eigenlijk al gehandicapt begon aan de strijd. Toch kon de aanvaller slechts na maanden van vechten met vereende krachten tot een aftocht worden gedwongen, door waterlinies op te richten, door te vechten van man tot man, door polders onder water te zetten. Boeren en burgers werden gedwongen om al die duizenden manschappen te voeden en te verzorgen. Heel veel vee verdween in de magen van de krijgers, om op kracht te blijven.

Wisselend succes

“De dorpen waren nog maar klein toen, Bergen bijvoorbeeld kende zeshonderd zielen, 125 huizen verdeeld over Westdorp, Oostdorp, Kerkbuurt en Saenegeest. Maar iedereen moest de legers, vriend, dan weer vijand, helpen. De serie veldslagen, waarin het succes soms bij de ene partij lag, dan weer bij de andere, heeft de bevolking van toen enorme schade toegebracht, hele boerderijen en hun vee verdwenen, de dorpelingen hadden het heel zwaar. De slag bij Bergen was, naast die bij Castricum, bepalend voor het uiteindelijk verloop van deze invasie. Stel je het Ruïnekerkveld voor, zoals op de prent. De vrede van nu is zwaar bevochten. Veel plekken en straatnamen in Bergen en de andere dorpen herinneren aan die tijd.”

Leren van geschiedenis

Nu bezit ik dus een kogeltje. Uit de Bergense wereld van 1799. Gelukkig heb ik geen ander pistool (zelfs een klappertjespistool bezat ik nooit) dan mijn pen, nu dan in de vorm van toetsjes op de laptop. Daarmee schiet ik onverveerd mijn boodschap aan de lezers: koop dat boek. Mooier kun je het niet krijgen. Een boek over de Bergenaren, de Zijpers, de Egmonders, de Castricummers, de Alkmaarders, de Oudkarspelaren, de Schoorlaren en al die andere burgers en boeren van Den Helder tot Beverwijk die destijds stand hielden, waardoor Den Haag niet kon worden bereikt en ingenomen, waardoor de Britten en de Russen de aftocht moesten blazen, met enorme personele verliezen. Maar waardoor er ook heel lang vrede kon zijn in ons land, nadat de wonden werden gelikt, de duizenden doden begraven. Het Sterkenhuis in Bergen komt in het voorjaar weer terug met een volgende expositie over die periode. John Grooteman zal een van de makers zijn, langzaam afkicken van het werken aan een masterpiece. En wie geschiedenis tot zich neemt, er van leert: wie weet zingt hij of zij een toontje lager in de verhitte debatten van nu?

Het boek is te koop bij de boekhandels in Bergen, Castricum, Haarlem en Amsterdam, de museumwinkels in Alkmaar en Bergen, of informeer op info@invasie1799.nl. Het kost slechts 25 euro, zodat iedereen kennis kan nemen van een heldhaftige, voor ons bepalende, overwinning in een onheilspellende tijd.

Bob Latten, John Grooteman, Bart Funnekotter, Rob Janssen. NRC-journalist Funnekotter sprak als nazaat van een meevechter in het Russsiche leger ook bij de boekpresentatie in de Ruïnekerk.