Zaterdag Open Dag bij Stichting Lettergieten in Westzaan

Algemeen
De letterkast waar je met de hand de losse loden letters uit pakte en woorden van vormde. De grafische term 'onderkast' en 'bovenkast' komt hier vandaan. Bovenin lagen de kapitalen/hoofdletters. Rechts lag het 'wit', de spaties.
De letterkast waar je met de hand de losse loden letters uit pakte en woorden van vormde. De grafische term 'onderkast' en 'bovenkast' komt hier vandaan. Bovenin lagen de kapitalen/hoofdletters. Rechts lag het 'wit', de spaties. (Stockfoto)

WESTZAAN - Handzetten met loden letters, een verloren maar o zo mooi ambacht. Met de hand de gegoten loden letters stuk voor stuk uit de letterbak pakken om zo een zetsel te maken waarmee je teksten kon afdrukken. Maar hoe werden die loden letters gemaakt? Wat is lettergieten? En wat is een smout? Komt daarvoor zaterdag 25 september naar de stichting Lettergieten in Westzaan en zie tijdens de open dag hoe mooi dit historische grafische vak is.

We zegen het eerlijk; de redactie is fan van de stichting Lettergieten. Daar wordt het originele grafische vak levend gehouden waarmee de eerste krantendruk een feit werd. Jaren vóórdat de computer onze huiskamer binnenkwam waren letters een product. Letters had je nodig om kranten, boeken en folders te drukken. De letters, loden letters, werden vakkundig bijeengeraapt door een zetter. Het gemaakte ‘zetsel’ werd bewerkt met drukinkt. Op vellen papier werden een afdrukken gemaakt. De machine waarmee dat gebeurde was een drukpers.

Loden letters werden gegoten op een gietmachine. Voor elke letter was een mal beschikbaar, een koperen matrijs. Die matrijs werd in een houder geplaatst zó dat de matrijs direct boven een gietvorm kwam te staan. In de gietvorm werd vloeibaar lood gespoten. Dat lood kreeg de vorm van een staafje. Bovenop dat staafje verscheen het beeld van de gebruikte matrijs; één letter klaar!

Productieproces

Dat productieproces kun je je nauwelijks voorstellen als je grootgebracht bent met computers. Beroepen als gieter, zetter en tikker bestaan nauwelijks meer, hoewel … Er zijn ‘movements’ die van ‘drukken met loden (en houten) letters een hobby maken. Kijk daarvoor op de website van de Drukwerk in de Marge en zoek op de term letterpress. Je zult verbaasd staan over al het moois dat geproduceerd wordt.

Open dag

De productie van loden letters is nog steeds te bezichtigen bij de Stichting Lettergieten 1983. Een vijftal vrijwilligers houdt daar gietmachines en persen draaiende; industrieel erfgoed dat een bezoekje waard is. Je wordt daar bij deze voor uitgenodigd, want 25 september is de Lettergieterij geopend voor publiek. De Open Dag start om 10.00 en eindigt om 15.00 uur. Het adres is Jacobus van Waertstraat 53 in Westzaan.

Er zijn parkeerplaatsen beschikbaar; met het openbaar vervoer kies je voor bus 65 of 67, halte Kerkbuurt.