Expositie over ruilverkaveling in Het Regthuis

Algemeen
Afbeelding
(Foto: aangeleverd)

OUDKARSPEL - Zaterdag werd de nieuwe expositie officieel geopend over de ruilverkaveling in de jaren 1970-1975. Na een aantal technische strubbelingen, waardoor de geplande film niet direct kon worden ingestart, werd de tentoonstelling officieel geopend.

Hans de Graaf, voorzitter van de Stichting Langedijker Verleden vertelde in zijn openingswoord over zijn herinneringen aan de verkavelingswerkzaamheden in Oudkarspel toen hij 14 jaar oud was. Voor zijn huis lag ‘de grootste zandbak van Nederland’ waar alles mocht. Zo crosten en hij zijn vrienden er op los op brommertjes en werden de betonnen buizen bedoeld voor de aanleg van een riolering door kinderen gebruikt als glijbuizen. Verder was het een grote prutzooi en dat bleef het ook nog wel even, aangezien men destijds nog niet de beschikking had over de machines die vandaag de dag voor dergelijke grote werkzaamheden worden gebruikt.

Kindermishandeling

Historicus Arie Kaan vertelde op zijn beurt over de armoede die er ten tijde van de verkaveling heerste in de dorpen en met name in Oudkarspel. De bevolking bestond voor het overgrote deel uit tuindersfamilies, die met hun kolenschuiten van het land naar de veiling voeren maar meestal erg weinig kregen voor hun kolen. Zeer lange werkdagen waren normaal, waarbij de kinderen ook moesten meehelpen. Ze werden geacht uit school meteen aan de slag te gaan tot etenstijd en in de weekenden werd er ongeduldig op de jongens gewacht tot de voetbalwedstrijd was gespeeld en er weer kon worden meegewerkt. “Het was eigenlijk een soort van kindermishandeling. Vandaag de dag zou zoiets echt niet meer kunnen.” 

De veranderingen gingen niet zonder slag of stoot. Tuinders en veehouders moesten één van de belangrijkste beslissingen in hun leven nemen: stoppen of doorgaan en wel of niet verplaatsen naar de nieuwe, efficiënt ingerichte polder. De ruilverkaveling was in eerste instantie bedacht voor de tuinders, maar het gewenste effect van wat er van de verkaveling werd verwacht; een rijpolder met voor de tuinbouw goede grond en vooruitzichten op goede teelten, werd nauwelijks behaald. Veel tuinders besloten te stoppen. Dat gold ook voor de vader van Hans de Graaf, die na een periode van grote onzekerheid door zijn baan bij de Spoorwegen ervoer hoe fijn het was om een baan te hebben met vaste werktijden en recht op vakantiedagen.

‘Onherstelbaar verbeterd’

Het gebied bestond uit 40% uit water en 60% uit grond. Bij een verkaveling wordt bij aanvang daarvan de teellaag, de bovenste laag, van het land gehaald en apart opgeslagen. Daarna worden de sloten uitgebaggerd en daarna gevuld met zand. Zand die uit het recreatiemeer Geestmerambacht werd opgezogen. Hierna werd de grond afgedekt met de teellaag die men eerder had weggehaald. Doordat er weinig tuinders overbleven, zocht men naar oplossingen om invulling te geven aan het gebied ten oosten van Langedijk. Men kwam op het idee om het noordelijk deel te bestemmen voor nieuwbouw en dan zou het zuidelijk deel van dat gedeelte als natuurgebied en/of cultuurhistorisch erfgoed behouden kunnen worden. Ook moest er na de aanleg van riolering een waterzuiveringsinstallatie worden gebouwd bij het Geestmerambacht. Volgens Arie Kaan kwam eigenlijk pas na de ruilverkaveling welvaart in dit gebied en werd het  voor velen ‘onherstelbaar verbeterd’. 

De expositie gaat over deze grote ruilverkaveling van het Geestmerambacht en laat veel foto-, film- en feitenmateriaal zien van deze laatste grote en misschien wel moeilijkste ruilverkaveling in Nederland. De expositie is opgebouwd met prachtige foto’s, die vlak voor of tijdens de verkaveling zijn gemaakt. Diverse mensen hebben hun foto’s uitgeleend, die tijdens de verkavelingswerkzaamheden in de jaren 1970 – 1975 gemaakt zijn. Veel materiaal is afkomstig uit het archief van Jan Kraakman, wiens zoon vele foto’s heeft ingescand. Hij was samen met zijn zus aanwezig bij deze opening en kreeg het boek Van varen naar rijden overhandigd, dat is geschreven door Agnes de Boer.

Van varen naar rijden

In het boek Verhalen over de ruilverkaveling van de polder Geestmerambacht laat schrijver Agnes de Boer tuinders, boeren, leden van de Plaatselijke Commissie, landmeters, bestuurders en bewoners uit het Geestmerambacht aan het woord. Zij vertellen over de ingrijpende geschiedenis van de ruilverkaveling. Dit tijdsdocument legt vast wat de ruilverkaveling in Geestmerambacht betekende voor bewoners en bedrijven. 

Expositie

Stichting Langedijker Verleden heeft vele foto’s uit deze periode gedigitaliseerd en er een rijke collage van gemaakt van foto’s uit alle vier dorpen, het Oosterdel, de aanleg van het recreatiemeer en de waterzuivering. De foto’s zijn aangevuld met nieuwsartikelen uit lokale en landelijke dagbladen, persoonlijke poststukken van betrokken inwoners en een prachtige replica van een tuindersschuur en gemaakt door Jacob Masteling en Bram Pielkenrood.

Ook wordt er een opnieuw gedigitaliseerde film vertoond over de ruilverkaveling van slager De Geus uit Oudkarspel. Deze film werd ook vertoond aan alle donateurs van Stichting Langedijker Verleden en de vele andere belangstellenden, die regelmatig een blijk van herkenning gaven door bepaalde gebouwen, huizen of personen in de film. In de film was ook te zien hoe de familie Barsingerhorn met behulp van kloetschuiten steeds een aantal koeien moest verplaatsen van het ene stuk land naar het andere. 

Het Regthuis is elke zondag geopend van 13.00 tot 17.00 uur. Daarnaast kan het museum ook op afspraak bezocht worden. Bel dan met 0226- 753063 of stuur een mail aan info@langedijkerverleden.nl.

De expositie bevat veel fotomateriaal.
Afbeelding
Foto van vóór de ruilverkaveling: Familie Verduin thuis bij de koolboet, met de bewaarkolen in de schuiten, Sint Pancras, begin twintigste eeuw. Bron Historische Vereniging Sint Pancras.