Stap voor stap door de geschiedenis van Tuindorp Oostzaan
Door Marcel van Stigt
TUINDORP OOSTZAAN – Geïnspireerd door het honderdjarig bestaan van Tuindorp Ontstaan wil de Stichting Historisch Archief Tuindorp Oostzaan rondwandelingen onder leiding van een gids organiseren. Zo kunnen belangstellenden zich laten informeren over de boeiende geschiedenis van dit deel van Amsterdam-Noord. Bij wijze van experiment vinden er al wat rondleidingen plaats. Het Kompas loopt mee met een groepje, aangevoerd door gids Derk Derksen.
Derksen heeft van 1951 tot 1999 in Tuindorp Oostzaan gewoond en is daar nog altijd van gecharmeerd. In 1960 heeft hij de watersnoodramp meegemaakt. Elf jaar was hij en nog ziet hij het water royaal uit de putten stromen. Hij opent daar zijn rondleiding mee, die begint bij het oorlogsmonument op het Aldebaranplein. Daarna volgt een korte uiteenzetting over het ontstaan van Tuindorp Oostzaan: de 1300 noodwoningen voor arbeiders die hier op initiatief van Arie Keppler, de voortvarende directeur van de Gemeentelijke Woningdienst, zijn gebouwd en nooit meer zijn weggegaan.
‘We jassen er even doorheen’
Tuindorp Oostzaan groeide en bloeide en honderd jaar later valt daar veel over te vertellen. Te veel om alles te belichten in de anderhalf uur die voor de wandeling staat. “We jassen er even doorheen”, kondigt Derksen daarom aan. Het is immers een ‘try out’ en hij wil de deelnemers niet te veel van hun tijd beroven. We gaan in vogelvlucht door het tuindorp en onze gids blijkt de kunst te verstaan om de rondleiding kort en evengoed interessant te houden. Onnodig oponthoud wordt zoveel mogelijk vermeden. Dat is niet altijd even gemakkelijk, want de kans dat Derksen een (oude) bekende tegenkomt is groot en dan valt aan een praatje nauwelijks te ontkomen.
Het gebeurt al na vijf minuten nabij de voormalige Prinses Julianaschool. Met een passant dreigt een discussie te ontstaan over het oprichtingsjaar. De een zegt 1925, de ander 1934. Derksen voelt de bui al hangen: dit gaat te veel tijd opslokken. Beleefd maar direct neemt hij afscheid van de man en voert zijn gevolg mee langs en snel door de school en daarna naar een park verderop.
Joop van den Ende
Hier houdt Derksen even stil om te vertellen wat er vroeger in het park allemaal heeft plaatsgevonden. Sinterklaas kwam daar aan, optredens werden er gegeven en er werden talentenjachten georganiseerd. En niet door de eerste de beste: Joop van den Ende. Voordat hij als tv- en theaterproducent furore zou maken, runde hij aan de Oostzanerdijk een winkel in feestartikelen. Met de talententjachten zette hij de eerste stappen in een nieuwe, gloedvolle carrière. De winnaar won een platencontract.
Met zijn wijzende gebaren en mapje documenten in zijn hand trekt Derksen de aandacht van twee dames die naderen. “Gaat u de buurt veranderen?”, vraagt één van hen op wat bezorgde toon. Kennelijk zien ze hem aan als projectontwikkelaar met doldrieste plannen om het fraaie stukje groen te benutten als bouwgrond. Derksen stelt ze gerust. Maar niet te lang, want de vaart moet er wel in blijven.
Oorspronkelijke Bethelkerk
Hij neemt zijn gevolg mee naar een plek aan de Kometensingel waar de oorspronkelijke Bethelkerk heeft gestaan. Het is een houten noodgebouw geweest, dat te klein werd naarmate het aantal gezinnen in Tuindorp Oostzaan toenam. Er moest toen een nieuwe, grotere kerk komen. Ter illustratie toont Derksen een paar historische foto’s.
Via een natuurtuin – dankzij omwonenden in stand gebleven nadat ze met succes hadden geprotesteerd tegen de komst van appartementen – naderen we de achterzijde van Het Zonnehuis, dat ooit dienst heeft gedaan als bioscoop en waar twee van de deelnemers respectievelijk dansles hebben gekregen en mee hebben gespeeld in de harmonie. Mooie herinneringen. In het oog springt het Pieter Sijmonslaantje, vernoemd naar een stratenmaker en bovenal zeer gewaardeerde Tuindorper met een warm kloppend sociaal hart. Een mooi eerbetoon; je krijgt niet zomaar een straatnaam toebedeeld.
Het Zonnehuis
Aan het Zonnehuis loop je tijdens een rondleiding door Tuindorp Oostzaan natuurlijk niet voorbij; dat is hetzelfde als de Johan Cruijff Arena van binnen bekijken en dan de prijzenkamer overslaan. Derksen wil naar binnen. Er zitten twee mensen op de trap een pauzesigaretje te roken en er blijkt binnen te worden gerepeteerd. Meer aansporing heeft onze gids niet nodig. Het kloppen op de deur wordt uiteindelijk gehonoreerd en Derksen leidt het groepje naar binnen. Beheerder Frans gunt ons een kijkje in het monumentale pand. Trapje op, trapje af, zaal in, zaal uit – we stappen stevig door in het spoor van onze gids.
Eenmaal buiten laat de verslaggever van het Kompas het hierbij. Het vervolg – vrijwel zeker een bezoek aan de Museumwoning – houdt hij graag tegoed. De rondleiding smaakt sowieso naar meer.
