Met de verneemstok door de Oostzijde: ‘Je woont lekker dicht bij het centrum’

Door Dirk Karten

We beginnen onze verkenning aan de noordkant. Waar een stevig hek onder de A8 een einde maakt aan de doorgaande weg van de Oostzijde. Achter het gaas zien we de drukte bij silotransportbedrijf Albert Keijzer.

De Oostzijde aan de noordzijde eindigt bij dit hek. 

Links komen we een van oudsher bekend pand tegen ‘Ons Aller Belang’. Dochter- en vrouwlief leerden daar in een ver verleden ballet bij Saskia Park.

Ooit in gebruik als buurt- en speeltuinvereniging en in gebruik genomen in 1918. 

 Rechts vraagt een watersportvereniging zich in levensgrote letters op hun gevel afvraagt ‘Quo vadis?’Oftewel Waarheen gaat gij?

 Waarheen gaat gij? 

 Wij gaan in ieder geval even verderop stoppen om te zien waar van 1902 tot 1976 de Noorderburg was te vinden. Een bij regen zeer gladde houten brug met een scherpe knik in het midden. Mijn vader maakte er een schuiver op met zijn brommer en werd wakker in het ziekenhuis. Gevaarlijke rotbrug. Maar wel kenmerkend genoeg om er een kunstwerk over te maken.

Kunstige herinnering aan een gladde rotbrug...

We zien typisch Zaanse huisjes met knikkappen. Sommige hebben hard onderhoud nodig. Anderen zijn perfect onderhouden. 

Mooie Zaanse huizen. 

Aan creativiteit geen gebrek op dit deel van de Oostzijde. We passeren Bouldergym BAZ. ‘Een ‘bruisende hub’ voor de klimgeiten onder ons’ aldus initiatiefnemers Rob Gosker en Bas Jonker. Tip: stap eens binnen en verbaas je over de unieke klimhal.

Zie ook: www.rodi.nl/regio/zaanstad/sport/180616/-we-zien-baz-als-bruisende-hub-

Heilige tempel

Op nummer 381 vinden we broedplaats De Hellema. Vernoemd naar het oer-Zaanse en 112-jaar oude verpakkingsbedrijf Hellema, dat in 2017 de deuren sloot. Nu creatief bolwerk aan de Zaan.

Kunstzinnig bolwerk. 

De Oostzijde herbergt zelfs een heilige tempel. Met grote letters staat er op een gevel ‘Sacret Temple’ geschilderd. Postertjes in de raam verraden dat er binnen wordt gedanst.

Heilig dansen in de Oostzijde? Het kan blijkbaar.

Zeep en chocolade

De industrie die de Oostzijde al eeuwen kenmerkt komt tot uiting door het pand van Hilko ‘soapworks’. Typisch Zaans industrieel erfgoed. Zeepfabriek Hilko heeft bestaan van 1922 tot 2003. Het bedrijf werd in 1922 opgericht door de zwagers W.A. Hillebrants en G.J. Kok. 

Zeep!  De bedrijfsnaam is van de namen van de stichters afgeleid. 

We steken de Paltrokstraat over en zien weer een Zaans icoon: Gerkens Cacao Cargill.

Zaanse industrie van internationale allure. De geur nemen we maar voor lief...

 ‘Je mag hier niet meer doorfietsen’ zegt een chauffeur van het bedrijf als we een foto maken van het grote bedrijfspand. Inderdaad, zelfs fietsers worden gesommeerd om te rijden op dit deel. ‘Dat bord staat er niet voor niets. Als ik hier met de vrachtauto insteek, zit je in mijn dode hoek en rij ik je zo plat’, zegt hij. Helder. Opletten dus.

Hier mag je niet verder, ook niet met de fiets. 

We besluiten burgerlijk ongehoorzaam toch door te rijden en komen onder de spoorlijn door. Aan de linkerkant heeft een bedrijf een hele creatief hek gemaakt. Duizenden ponsgaatjes geven een beeld van wuivend riet.

Beschuit, verf en appartementen

Waar ooit de oude beschuitfabriek van Hille en later verfgroothandel Mooij te vinden was, is nu appartementencomplex De Witte Olifant gebouwd. We treffen daar Irma Wolschrijn en Loes Kamst aan die even uitrusten van hun sportieve activiteiten. Lekker in het zonnetje genieten de onderneemsters van hun vrije dag, ondertussen zakelijke ervaringen uitwisselend. 

Irma (links) en Loes genieten in het zomerzonnetje aan de Zaan. 

Aantrekkingskracht

Het is niet zo gek dat ze precies aan de Zaan uitrusten. Water heeft op Irma een magische aantrekkingskracht. Ze heeft een nautische carrière gemaakt en heeft nu aan het Zuideinde haar Beauty Studio IPoint. Wie fraaie permanente make-up, hair extensions en andere schoonheid verhogende zaken zoekt, is bij haar op het juiste adres.

Loes heeft even verderop in de Oostzijde - ter hoogte van appartementencomplex De Steven (Werf 7, bij het parkeerterrein) - al twintig jaar een kapsalon. En dat is mooi want nu kunnen we met de verneemstok aan een ervaren onderneemster vragen hoe de Oostzijde zakelijk gezien bevalt.

Gratis parkeren voor de deur kan in de Oostzijde. 

Schoonheid

“Maar kijk eerst eens rond, de industriële panden langs de Zaan zijn toch mooi? Niet allemaal, maar we zien wel er wel de schoonheid van die onze streek kenmerkt. Kijk maar naar het gebouw naast ons. Op de plek waar op eerst vervuilde grond was, is nu toch een complex gebouwd met woningen waar je dik vijf ton voor moet neertellen”, zeggen ze beiden.

De Witte Olifant. 

Loes begon ooit op haar zolderkamer met knippen. Ze betrok in 2001 haar sfeervolle fraaie kapsalon aan de Oostzijde. “Ik wilde ‘voor het eggie’ en ben hier gewoon gestart. De mensen weten me inmiddels goed te vinden. Maar als ik het over kon doen, zou ik toch voor een andere locatie kiezen. Een plek waar je meer in de loop zit. Al biedt de Oostzijde zeker voordelen aan ondernemers. Zoals gratis parkeren voor de deur.”

“En vergeet niet het uitzicht op de Zaan”, vult Irma aan. “Als je bij Loes in de stoel zit, kun je via een grote spiegel de boten op de Zaan zien varen.”

Volop doorkijkjes op de Zaan. 

‘Nu ga ik failliet’

Voor beide onderneemster was de lockdown zwaar. Beiden moesten maandenlang gedwongen de deuren sluiten voor hun klanten. Loes: “Ik was eerst in shock. Dacht ‘nu ga ik failliet’. Gelukkig kreeg ik financiële hulp van de gemeente.” “En net toe we dachten dat het over was, kwam de tweede lockdown er nog eens overheen”, zegt Irma.

‘Leef met de dag’

Hun motto luidt nu ‘leef – zakelijk gezien - met de dag. Ze geven toe ook geprofiteerd te hebben van de gedwongen vrije tijd. “We waren voor de eerste keer rond Pasen en Kerstmis vrij. We hebben geleerd te kijken naar de dingen die je nog wel hebt. Samen erover praten, helpt ons ook”, aldus het duo.

De meeste uiteenlopende materialen zijn gebruikt voor woningbouw in de Oostzijde. Je kunt je afvragen wat de architect nou bedoelde toen hij dit praktisch glasloze huis ontwierp...

Personeel vinden lastig

Irma kon in de lockdown terugvallen op werk in de nautische sector. Loes moest noodgedwongen afscheid nemen van haar personeel. “Maar ik zoek nu naar nieuw personeel. Dat is nog best lastig. Want als kapster (m/v) vind ik dat je - los van je vakbekwaamheden en gezond gevoel voor normen en waarden- kwaliteiten moet hebben als gastvrijheid, doorzettingsvermogen en flexibiliteit. Een tikkeltje eigenwijsheid kan ik ook wel waarderen. Wie denkt dat wat ik opnoemde wel van toepassing is, mag mailen naar info@kapsalonloes.nl”

Nieuwbouwprojecten

Er was een tijd dat de Oostzijde een beetje troosteloze straat was. Met veel slecht onderhouden huizen, leegstaande afbraakpanden en groezelige industriepanden. Wie nu z’n ogen de kost geeft, ziet ook nog leegstand, maar vaak met een bord erbij ‘hier komt nieuwbouwproject…’. Zoals project De Betawi (koopwoningen tot vierenhalve ton, allemaal al verkocht).

Naast sporthal de Struijck. 

Gevarieerdheid

Bezitters van Zaanse houten huizen hanteren vaker de verfkwast. Ook het wegdek is onder handen genomen. Opvallend is de enorme gevarieerdheid in materialen en bouwstijlen. Van glazen beplating tot kunststof, van (Zaans) groene houten gevels tot moderne bakstenen. 

Zaanse pracht. 

Franse balkons in deze nieuwbouw. 

Je verzint het zelf niet, maar het is gebruikt als materiaal: glazen beplating van de huizen in plaats van bakstenen.

De Oostzijde wordt ook gekenmerkt door prachtige doorkijkjes over de Zaan. Neem de doorgang onder de Berhardbrug. Een beetje kunstzinnige fotograaf gaat daar uit z’n bol. 

Onder de Bernhardbrug. 

Even verderop staan we stil bij het monument voor de gevallenen. Er hebben zich ook dieptrieste zaken in de Oostzijde afgespeeld.

Voor de gevallenen in WOII. 

Indrukwekkend hoog

Aan het begin van de Rosmolenbuurt is er ernstig gewerkt aan een nieuw wegdek. Met fraaie, Zaanse lantaarnpalen met de kunstzinnige walvissen. Oostzijde Tweewielers blijft 250 meter verderop te zijn verhuisd. Nee, we pakken geen pilsje bij café Zaanzicht. 

Van oudsher gezellig café aan de Zaan. 

We moeten alert blijven. En worden een beetje stil van de indrukwekkend hoge voormalige stoomgortpellerij Zwaardemaker die inmiddels appartementen bevat. 

Wonen tot aan de rand van de hemel: appartementencomplex Zwaardemaker. 

De ruim 33 meter hoge fabriek dateert uit 1913-1914 naar het ontwerp van de Rijswijkse architect B. Schelling. Er zijn woonkamers met een hoogte van vierenhalve meter.

De Gortpeller.

Itjes museum

Van hoog naar laag. Van Zaanse huisjes uit 1890 tot winkels zoals Smit Sportprijzen waar mening Zaanse sporter medailles van won. Ook dit deel heeft aan kunstzinnigheid geen gebrek. Kijk maar eens in de etalage van het ‘verzamelmuseum’ of stap binnen op nummer 121 bij Itjes Museum (‘wat geen museum is’) van kunstenaar George Wilson. Zie: www.rodi.nl/regio/zaanstad/196557/de-schatkamer-van-de-oostzijde

Bouwen tot de hemel

Hoog, hoger, hoogst geldt ook voor het nieuwe appartementencomplex De Steven. Met galerij die eruit ziet alsof het een rij gevangenisdeuren betreft. Aparte keuze van de architect. Bouwen tot de hemel was al gedaan bij complexen Dok en Kiel.

DOK.

Het einde van de Oostzijde is in zicht.

 Pal daar tegenover treffen we Ted (82) Nel (78) en Dorna (64) die gezellig keuvelend genieten van een sociaal moment in hun seniorencomplex op nummer 50A, B en C. De buurtjes klagen eerst over het verkeer in de Oostzijde, maar kunnen ook de pluspunten van de straat opnoemen.

Ted, Nel en Dorna (v.l.n.r.) wonen naar hun zin in de Oostzijde.

Lekker dansen in De Bond

“Je hoort en ziet het zelf; knetterende brommers en voortrazende auto’s. Je mag hier maar maximaal 30 km/uur. Vooral het zware verkeer geeft overlast. Laatst hebben we de spiegels van de auto’s afgereden”, zegt Ted die als ras-Zaanse ook de tijd van De Bond heeft meegemaakt. “Lekker dansen en kijken naar toneeluitvoeringen. In de tijd dat ik nog verkering had, heb ik wat door de Oostzijde gewandeld. Of we namen het pontje van het Ruyterveer om naar de Westzijde te komen (was in vaart tussen 1906 en 1956-red).”

Aan de geval van de Dekamarkt zijn mooie foto’s te zien van de Oostzijde in vroeger tijden.

Prima wonen aan Oostzijde

“Maar laten we ook de positieve punten niet vergeten. Want we wonen hier prima. Het is lekker dicht bij het centrum en gelijkvloers”, vult Dorna ‘de benjamin’ van het trio, aan. “We hebben hier ook veel zon. In de ochtend aan de achterkant van ons complex en in de middag aan de kant van de Oostzijde”, zegt Nel. Spijt van de verhuizing van hun grotere woning naar het seniorencomplex heeft het drietal niet. “We wonen hier zalig”, klinkt het als uit één mond.

Liters verf de Zaan in

We komen bij het laatste deel. Maar niet voordat we één van de trouwste ondernemers hebben genoemd in de Oostzijde: oogwereld Jongsma. De ‘halve Zaanstreek’ heeft dankzij deze oogspecialist beter zicht gekregen via hulpmiddelen. Net zoals de andere helft een fraai kapsel bij Hair 4U (Van Elswijck).

Hier waak ik! 

Even voor het einde heeft menige Zaankanter gewerkt in de verffabriek van Sigma Coatings. Waarbij we maar niet vertellen dat de verfpotten soms overliepen. En dat de verf dan vermengd met verdunning zo de Zaan in werd geveegd. Bij voorkeur in het holst van de nacht. De grond bleek na de sloop van de fabriek zo vervuild dat je een kobaltblauwe gloed kon zien in de kuilen met aarde. We hebben het met eigen ogen gezien. En weten uit zeer betrouwbare bron ook dat de lozingen echt zijn gebeurd. Maar ach,… (Zaan)water erover! De grond is gesaneerd en veilig opgeleverd.

Bonifatiuskerk, einde van de Oostzijde. (of het begin, ‘t is maar net hoe je het bekijkt)

We besluiten onze tocht bij de Bonifatiuskerk. Indrukwekkend neogotisch rooms-katholieke Godshuis dat is gebouwd tussen 1899 en 1900. 

Eerbetoon aan Bonifatius in steen gevangen. 

Onze conclusie: de Oostzijde maakt op diverse plaatsen een frisse, nieuwe start. De voorheen tikje sombere straat is op veel plekken veranderd in een moderne woon- en werkplek. Waar puur Zaanse historie en toekomstig wonen en werken samensmelten. En ook een plek waar mensen diep hun knip voor opentrekken om te mogen genieten aan de boorden van onze mooie Zaan.

Vertel het ons

Heeft u aanvullingen? Leuke anekdotes over de Oostzijde? Unieke foto’s? Laat het ons weten via redactiezaan@rodi.nl en we maken een follow-up. Ook voor tips om een straat om te beschrijven houdt de redactie zich aanbevolen.