Westfriese dialect: Hai het ‘t lillijk weg kregen

Algemeen
Ina Broekhuizen-Slot is kenner van het Westfriese dialect.
Ina Broekhuizen-Slot is kenner van het Westfriese dialect. Foto: aangleverd

Weg

Weg - een kort woordje dat veel betekenissen heeft. Weg en weer betekent: overal, rondom. ‘De gaste kwamme weg en weer vedaan.’ ’t Weg kroige houdt in: het te pakken krijgen, verliefd worden. ‘Hai het ’t puur weg kregen.’ Maar ook in minder positieve zin: verkouden of ziek worden. ‘Hai het ’t lillijk weg kregen.’

D’r veul van weg hewwe, is er sterk op lijken. ‘Hai het veul weg van z’n vader.’ Of ook: ’t het ‘r veul van weg dat de brand anstoken is.

Dan het woord ‘weg’ in de betekenis van straat. De weg uit weze is: de weg op zijn, er in de buurt op uit zijn. ‘Piet is effies de weg uit.’ Alle dage bai de weg weze is steeds eropuit zijn. Bai de weg wil zeggen: langs de weg. ‘’t Is puur pruttig bai de weg.’

Mooi is de uitdrukking: de langste weg nei huis is de kermisweg. Dat wordt gezegd van een paartje dat na de kermis naar huis gaat en ruimschoots de tijd neemt om te vrijen. De volgende dag zullen haar ouders misschien vragen: ‘Hoe laat is Kees wegraakt (=vertrokken)?’ Wegrake betekent ook afgeleverd worden: de biete benne guster wegraakt. De derde betekenis is het bewustzijn verliezen. ‘Je kroige een spuitje en je rake in drie telle weg.’ 

Een heel ander woord is ‘weggegeverskissie’, gebruikt in de spottende zin ‘dat is ‘r ien uit ’t weggeverskissie’ wanneer men een goedkope slechte sigaar heeft gekregen. Tot slot ‘weghelpe’, dat is zoek maken, verliezen. ‘Hè-jij m’n kam wegholpen?’

Als je op weg gaat, heb dan oog voor wat je gegeven wordt. Daarover gaat dit gedichtje dat ik ooit schreef.

Op de heenweg

Op de heenweg zien je ’n bordje: 

‘Alebesse, hier te koop’

en je denke: dat komt terug wel

lastig as ik ‘r mee loop.

Op de terugweg zien je ’t staltje

‘t staat bai die smalle steeg,

maar moin mens, wat daait dat teugen! 

Alles op, de kraam is leeg.

Op de heenweg van je leven 

komt ‘r zoveul op je pad

en d’r word je zoveul geven

echt, ’r benne kanse zat.

Pak ze met twei open hande 

want de toid die neemt gien keer.

Nei, niet ofslevére of wachte

later ben’ ze d’r gien meer.

©Ina Broekhuizen-Slot

Bron: Westfries Woordenboek, Jan Pannekeet