Alkmaarse kunst 'geëxporteerd'?
Toen prinses Christina kortgeleden een tekening van Rubens op een kunstveiling te koop aanbood was de ophef groot. De tekening had eerst aangeboden moeten worden aan de Nederlandse musea. Helaas was verkoop niet te voorkomen omdat deze tekening niet voorkwam op de lijst van niet naar het buitenland te verkopen kunstwerken. Misschien hebt u op dat moment ook even gedacht aan het drieluik van Maarten van Heemskerk. Dat werd door de kerkmeesters van de Grote of Sint Laurenskerk voor 250 gulden verkocht aan Zweden, via een Alkmaarse kunstmakelaar.
Wat u zich wellicht niet realiseerde is dat er vanuit Alkmaar nogmaals een kunstwerk werd 'geëxporteerd'. Het betreft hier het Zevenluik uit 1504. De gasthuismeesters van het Heilige Geestgasthuis (het huidige Waaggebouw) zouden omstreeks 1504 de opdrachtgevers geweest zijn van De Zeven Werken van Barmhartigheid. Het bestaat uit zeven eiken panelen in één lijst. Kwam het in de Grote Kerk te hangen door de ombouw van Heilige Geestgasthuis en -kapel tot Alkmaarse Waag of hing het er al eerder? Als maker wordt Cornelis Buys vermoed, maar zekerheidshalve noemen we de schilder 'de Meester van Alkmaar'.
De panelen geven een idee van het leven in Alkmaar. Je ziet hoe rond 1500 een Nederlands stadje er uit zag en hoe de mensen zich kleedden. Het belangrijkste was de aandacht voor de Goede Werken. Hongerigen, dorstigen en zieken worden verzorgd, naakte mensen worden van kleren voorzien en doden worden begraven; gevangenen worden bezocht en aan vreemdelingen wordt onderdak geboden. Het was een handleiding voor de Alkmaarse burger hoe zich te gedragen.
Helaas is dit schilderij "geëxporteerd" naar Amsterdam. Voor 25.000 gulden werd het verkocht aan het Rijksmuseum om een broodnodige restauratie van de kerk mogelijk te maken.
Velen vonden het vertrek jammer, maar legden zich neer bij de noodzaak. Een mooie kopie, geschenk van de Alkmaarse Rotary uit de negentiger jaren, verdween vorig jaar naar de kelder, omdat de Grote Kerk museum werd! Toch staan de panelen weer volop in de belangstelling. Een scholierenproject vorig jaar leverde moderne kinderversies van vijf panelen op, te zien in HAL25.
En van maart tot juli komt er in de Grote Kerk een fototentoonstelling van Hellen van Meene met de zeven panelen als inspiratiebron. Maar wat jammer, dat de unieke historische Alkmaarse Zeven Werken van Barmhartigheid nu niet in de Grote Kerk te zien zijn. Al was het maar de opgeborgen kopie. Alkmaar, verzin een list!
Bert Muis, Historische Vereniging Alkmaar