"Ga vragen, luister naar elkaar"
(Vervolg voorpagina)
KROMMENIE - Omdat er sprake was van veel censuur, kon Kees vaak niet de waarheid schrijven. Dat bleek wel uit de correspondentie heen en weer. Hoe hard de Oorlogswinter toesloeg in Krommenie valt tussen de regels door te lezen. Kees zelf moest echter in '44 naar Stuttgart om mee te helpen aan het bouwen van een fabriek dat vliegtuigonderdelen maakte. "Daar is hij ondergedoken tot hij werd bevrijd door de Fransen en mee werd genomen naar Parijs. Voor het Amerikaanse leger moest hij daar gevangengenomen Duitse soldaten bewaken", weet Ank.
Toen Kees weer in Krommenie kwam, zat zijn mond op slot over wat hij had meegemaakt. En thuis werd er ook niet naar gevraagd. Het gewone leven werd weer opgepakt en de nare ervaringen naar de achtergrond verdrongen. "Daarmee roep je vele vragen op bij latere generaties", zegt Ank. "Zo weten we wel dat er zo'n 500.000 Nederlandse jongens in Duitsland te werk zijn gesteld. En dat ze daar niet trots op waren. Terwijl het om een gedwongen werkverschaffing ging."
Kistje op zolder
De bal voor het maken van dit unieke boek ging rollen na het overlijden van haar moeder in 2017. Bij het opruimen van de spullen kwamen Ank en dochter Marleen het kistje van hun vader tegen met de brieven en documenten. Het begin van anderhalf jaar puzzelen en uitzoeken wat er zich heeft afgespeeld. Tot een bezoek in Duitsland aan toe. En de boodschap: ga vragen. Toon belangstelling. Luister naar elkaar bij dit soort belangrijke dingen in een mensenleven. "Onder het motto: dit nooit meer moet dit verhaal verteld worden", zegt ze resoluut. Los van het persoonlijke verhaal wat Kees Waij in Duitsland meemaakte, komen ook zaken die zich in Krommenie afspeelden tijdens die donkere dagen in '40-'45 aan de orde. Zoals hoe de broer van Kees wel onderdook en de hongerwinter overleefde. Het fusilleren van Zaankanters op de Zaanweg. En hoe een gezin uit Krommenie de bevrijding beleefde. "Elke dag liep zijn moeder naar het station om te kijken of Kees thuiskwam… Nu niet voor te stellen in deze tijd vol communicatiemiddelen, maar toen werkelijkheid."
Unieke documenten
Ank en Marleen hebben in het tachtig pagina's tellende boek ook vele unieke documenten opgenomen. De vormgeving is samen met Ank's man Peter gedaan. 'Het verhaal alsnog verteld, hoe een jongen uit Krommenie verstrikt raakte in de Arbeitseinsatz tijdens de oorlog in Duitsland' kost 12,95 euro. Het boek is verkrijgbaar bij Boekhandel Stumpel te Krommenie.
