Orgelsafari in Nederland
In de Volkskrant van vrijdag 19 juli werd een ranglijst gepubliceerd van de mooiste orgels van Nederland. Onder de titel 'Met de vlam in de pijp' werd in dat artikel na een zorgvuldige selectie een top-15 van Nederlandse orgels, die allen uit de zeventiende tot de twintigste eeuw stammen, gepresenteerd. Van verschillende, beroemde en minder beroemde, orgelbouwers en uit dorpen als Waspik tot Krewerd (provincie Groningen; nog geen honderd inwoners) tot steden als Kampen en Helmond. En karakteriseringen ontbreken natuurlijk niet: 'Van mysterieuze grommers' tot 'magistrale fluiters'. Uiteraard ontbreekt Alkmaar niet op die top-15; het Hagerbeer-Schnitgerorgel uit 'onze' Grote Kerk staat zelfs op de tweede plaats!
Op de vijftiende plaats staat het De Crane-orgel van de Hervormde Kerk in Waspik uit 1767. En op de eerste plaats staat het door Arp Schnitger (de vader van onze Schnitger) in 1693 gebouwde Hoofdorgel van de Martinikerk in Groningen. We lezen in het artikel: 'Het woord 'meesterwerk' is niet toereikend om dit orgel recht te doen. […] In de brede hallenkerk worden de tonen op onnavolgbare wijze door de ruimte gekaatst. Heerlijk desoriënterend – nee: goddelijk. Niet te geloven dat dit door mensen is gemaakt.'
De beschrijving van het Alkmaarse orgel luidt: '2. Van Hagerbeer-Schnitgerorgel, Laurenskerk, Alkmaar. In de Alkmaarse Laurenskerk vindt u niet één, maar twee wereldberoemde orgels. In het koor staat het oudst bespeelbare instrument van Nederland, het Van Covelens-orgel uit 1511. Dat dit zo goed bewaard is gebleven, kwam doordat de kerkgangers in 1645 een nieuw speeltje kregen: een orgel gemaakt door Germer van Hagerbeer. Vanaf 1723 werd het uitgebreid door Franz Caspar Schnitger. Inderdaad, de zoon van.
Ook in de topdivisie springt het Hagerbeer-Schnitger-orgel ertussen uit. Deze kas komt eveneens van Jacob van Campen. Heerlijk Hollands classicisme – zie die timpaan. Wat u hoort, is een melange van die traditionele 'Hollandse' orgelbouw (à la de Pieterskerk in Leiden) en de Noord-Duitse klankwereld (zoals Arp Schnitger die introduceerde). Dit is een klankkleurenwonder, de beste reden om de zeespiegelstijging tegen te gaan.'
Het Alkmaarse orgel laat een aantal befaamde orgels achter zich, waaronder het Haarlemse Müller-orgel van de Bavokerk (op 12), het gelijknamige orgel uit Leeuwarden van de Jacobijnerkerk (11), het König-orgel van de Stevenskerk in Nijmegen (7) en het Van Hagerbeer-orgel van de Leidse Pieterskerk (5).
Dus we moeten de aansporing maar eens opvolgen: 'Ga eens op orgelsafari' van de 'orgels die u gehoord moet hebben'!