'Volledig jezelf zijn zonder gedoe'
Stel eens voor. Je staat 's morgens op en denkt: vandaag trek ik gekleurde sokken aan tot m'n knieën in combinatie met een te groot Hawaïshirt. En, o ja: kapsel door de war laten staan – stopcontact modus – en hup de straat op. Klinkt gek? Misschien wel, misschien ook niet. Op de meeste plekken is dit wellicht een tikkeltje bijzonder, maar is dit wel zo raar?
Cultuurparadijs
In Berlijn is dit heel gewoon. Onlangs was ik een lang weekend in dit fantastische cultuurparadijs. Ter ontspanning, maar ook om de techno-scene – waar ik zelf actief in ben – te aanschouwen. In Berlijn bepalen creatieve kunstenaars het straatbeeld. Het is de stad waar artistieke hoogstandjes aan de oppervlakte zijn te ruiken. Heerlijk. Een broeinest van creativiteit. Niet gek, wellicht, dat Berlijn ook de stad is met de meest hippe, opzienbarende, obscure en excentrieke uitgaansgelegenheden van Europa. Volgens velen althans. Is hier een verband?
Vrijheid blijheid
In Berlijn kan dus eigenlijk alles. Nou ja, bijna. Een goede vriend van me, tevens muziekproducer en woonachtig in Berlijn, legde me uit dat wettelijke regels in Berlijn eveneens een stuk soepeler zijn vergeleken met bijvoorbeeld München. Vrijheid blijheid dus, dacht ik. Verankerd in de wetgeving. Daar word ik vrolijk van, oprecht.
Vermakelijk
Even terug naar de introductie. Lekker gek doen en daar ook nog eens comfortabel bij voelen. Dat is toch ontzettend fijn? Ook bevrijdend. In een omgeving waar niet geoordeeld wordt, komen waanzinnige manifestaties ten uiting. Is het allemaal even goed? Dat is een waardeoordeel waar ik even niet aan meedoe. Is het intrigerend, bijzonder en amusementswaardig? Ja, dat zeker. Vermakelijk dus. Leuk. Lollig of zoiets. Houd 'm vast. Heeft de wetenschap een antwoord op dit verschijnsel?
Katapult-effect
Allereerst, hoe komt het dat Berlijn zo'n vruchtbare bodem is voor kunstzinnige artiesten in allerlei vormen? De recente historie speelt wellicht een rol, vermoed ik. In 1989 viel de Berlijnse Muur, die Oost en West van elkaar scheidde. Angst en onzekerheid waren tot dat moment grote remmers op 'de creatieve geest'. Wellicht heeft de gevallen muur bijgedragen aan een soort 'katapult-effect' onder kunstenaars? Ik kan me voorstellen dat de vrijheid, gepaard met opluchting, die op dat moment ontstond een deur van creativiteit kan hebben geopend.
Energie
Een energie van kunstzinnigheid die eindelijk de vrije loop mocht hebben. Zoiets. De grootste vijand – angst – is overwonnen en wie kan me nu nog wat maken? Volledig jezelf uiten en jezelf zijn zonder gene. Geen gedoe. Dat is waar kunst voor staat. In mijn ogen. Volledige uiting, in welke vorm dan ook, van iets puurs. Soms gek, of juist heel gewoon. Wellicht is de zwarte historie van Berlijn een vruchtbare bodem gebleken voor de artistiek opgebloeide stad van nu?
Creativiteit
Creativiteit draait om het leggen van nieuwe verbanden middels bestaande concepten. Het is een brug verder denken dan de bekende associaties en je brein openstellen om nieuwe verbindingen te (durven) leggen. Uit onderzoek blijkt dat creativiteit het beste tot uiting komt onder bepaalde omstandigheden en valt aan te leren. Amerikaans psycholoog Robert Epstein (PhD aan de Universiteit van Indiana) heeft onderzocht dat er een aantal factoren zijn die van creativiteit een dagelijkse gewoonte kunnen maken, zoals bijvoorbeeld: uitdagingen opzoeken, nieuwe ideeën direct vastleggen, kennis uitbreiden en jezelf omgeven met interessante mensen en dingen. Hebben we al een verklaring? Wellicht het stukje 'uitdagingen opzoeken'. In sombere tijden kunnen mensen ontzettend creatief worden om toch tot een oplossing te komen. Een soort vulkaan van creativiteit die na 1989 tot uitbarsting kwam. Wat nog meer?
Killers
De wetenschap buigt zich ook over creativiteitskillers zoals stress, tijdbeperking, vasthouden aan regels (a-ha) en jezelf vergelijken met anderen. Weten we nog: die gekleurde sokken en een Hawaïshirt? Dat maakt in Berlijn allemaal niet uit. Niet oordelen is, zo blijkt, goed voor creativiteit. Vergelijk het met een brainstormsessie. Lekker gek doen zorgt voor creativiteit, laat het gaan. Denk ook aan 'het vasthouden aan regels', dat gaat in Berlijn ook vrij soepel. Voldoende voorwaarde voor de ontplooiing van creativiteit? Zo lijkt het wel.
Conclusie
We kunnen stellen dat er meerdere redenen zijn voor de cultuurrijke creatieve stad die Berlijn vandaag de dag is en – gesteund door de wetenschap – kunnen we goed begrijpen dat creatieve geesten zich daar prettig voelen. Lang leve het hippe, artistieke en excentrieke Berlijn. Kan je niet wachten om deze vrije stad te bezoeken? Vergeet dan niet je gekke sokken aan te trekken. Wat maakt het ook uit? Er mag gelachen worden, toch?