Orgel
Hoeveel van de bijna 10.000 Oostzaners is er nog nooit in de Grote Kerk geweest? Of je er nu komt bij de wekelijkse Kerkdienst, bij een concert of bij het Luilakontbijt, wat je onmiddellijk opvalt is het monumentale orgel dat aan de Oostzijde van de kerk staat. Monumentaal, inderdaad, want niet alleen de kerk staat geregistreerd als Rijksmonument doch ook het Knipscheer orgel staat op de lijst. Het feit dat het orgel werd geplaatst door 'algemene kragt van Oostzaanse burgers' impliceert dat de plaatselijke gemeenschap - dus niet alleen de kerk - geld bijeenbracht voor de bouw van het instrument. De bouwer van het orgel was Hermanus Knipscheer, en maar liefst drie generaties Knipscheer hielden zich bezig met het bouwen van orgels hetgeen in die tijd een bloeiende tak van vakmanschap was. Er was een grote behoefte aan kerkorgels in de eerste helft van de 19e eeuw. In vele kerken werd de gemeentezang gedurende eeuwen begeleid door een voorzanger, hetgeen de kwaliteit lang niet altijd ten goede kwam. Knipscheer senior heeft dit goed aangevoeld door orgels te maken die een optimale begeleidingskwaliteit hadden. En wat belangrijk was: hij kon snel leveren. Het bedrijf was gevestigd in het centrum van Amsterdam. In totaal bouwde Knipscheer junior 32 orgels, variërend van klein tot middelgroot. In zijn bedrijf aan de Warmoesstraat werden de orgels in onderdelen gemaakt. Via het water aan het Damrak, hetgeen aan de achterzijde van zijn bedrijf lag, werden de onderdelen verscheept naar de betreffende kerk, alwaar de onderdelen als een bouwpakket werden geassembleerd tot een compleet orgel. Dat waren orgels met blaasbalgen, want elektriciteit was nog niet bekend. Zo ook in Oostzaan waar op de vloer achter het orgel de 'orgeltrapper' tijdens de dienst zijn zware taak verrichtte. Het front van het orgel is zevendelig; een ronde middentoren wordt geflankeerd door bolle tweedelige velden, met daarnaast holle ongedeelde tussenvelden. Dat de bouwer vanuit één ontwerp bouwde blijkt wel; uit het feit dat de orgels in Wormerveer, Zandvoort en Vreeland identiek zijn aan het orgel in Oostzaan. Uiteraard noodzaakt het orgel regelmatig onderhoud en periodiek een grondige restauratie. In 1932 werden de blaasbalgen vervangen door een elektrische motor en het laatste grote onderhoud vond plaats in 1981 door de firma Flentrop uit Zaandam en onder toezicht van de orgeladviseur Klaas Bolt. Het is een fraai instrument, dat ook na 150 jaar nog elke week bespeeld wordt.
