Samenwerken noodzaak maar niet eenvoudig
Samenwerking is noodzakelijk in ons land waarin zoveel mensen wonen op een relatief kleine oppervlakte. Wij hebben dat al eeuwen geleden geleerd bij het bouwen en in stand houden van de dijken die ons beschermden tegen het wassende water. Die noodzaak is er tegenwoordig niet alleen om droge voeten te houden maar ook op tal van andere terreinen.
In ons gebied kunt u denken aan de GGD Zaanstreek-Waterland en de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland waar de brandweer deel van uitmaakt. In Waterland hebben de gemeenten een gezamenlijke archiefdienst die onlangs het 40-jarig bestaan vierde. Het openbaar vervoer wordt geregeld door de Vervoerregio Amsterdam, waarin 15 gemeenten samenwerken. Nog groter is de Metropoolregio Amsterdam, een samenwerkingsverband van 32 gemeenten en 2 provincies (Noord-Holland en Flevoland).
Niet uit luxe
Die samenwerkingsverbanden zijn niet ontstaan uit luxe. Sommige taken zijn te specialistisch of te duur om door individuele gemeenten te worden uitgevoerd. Ook grote gemeenten lopen tegen grenzen aan. Daarnaast vinden sommige activiteiten hun werking in een groter gebied dan de gemeente. Het openbaar vervoer is daar een sprekend voorbeeld van. In het verlengde hiervan: de aanleg van de dure vrije busbaan langs de Jaagweg was niet mogelijk geweest zonder samenwerking.
Waar de grens?
Samenwerken is dus noodzakelijk maar daarmee niet eenvoudig. Bij samenwerken moet je afspreken wie wat betaalt en hoe je omgaat met verschillende belangen. Om weer het voorbeeld van het openbaar vervoer te gebruiken: het aantal reizigers is van groot belang voor de exploitatie. De meeste mensen reizen van stad naar stad, maar het is ook van maatschappelijk belang om de dorpen bereikbaar te houden. Toch kan niet elk gehucht aanspraak maken op een buslijn want dat is niet rendabel. Een euro kunnen wij maar eenmaal uitgeven. Waar leggen wij de grens? Daar wordt samen over besloten.
In een gemeente is de gemeenteraad uiteindelijk de baas. De gemeenteraad wordt elke vier jaar democratisch gekozen en is tussendoor voortdurend aanspreekbaar. Bij samenwerkingsconstructies is dit niet mogelijk. Toch moet er democratische zeggenschap zijn. Daar zijn verschillende mogelijkheden voor, maar uiteindelijk moeten de betrokken gemeenteraden in meerderheid instemmen. Ook hierbij moeten de gemeenteraden rekening houden met elkaars belangen. Dus over de gemeentegrenzen heen kijken.
Ingewikkeld
Sommige taken lenen zich niet voor samenwerken op gemeentelijk niveau en worden door de provincie of het Rijk uitgevoerd. Voor inwoners is het soms ingewikkeld om te weten welke instantie over welk vraagstuk gaat. Om een actueel voorbeeld te nemen: het Rijk gaat erover of er een landelijk verbod op vuurwerk komt. Gemeenten kunnen vuurwerkvrije zones instellen, waarbij het verstandig is overleg te voeren met de buurgemeenten. Want: voor handhaving hiervan is politie nodig, waar het Rijk over gaat. Maar de verdeling van de politiecapaciteit raakt ook de buurgemeenten. Snapt u het nog?
Don Bijl
Burgemeester