Alkmaarse Truus Wijsmuller in 'de laatste trein naar vrijheid'
ALKMAAR - Stel je voor, dat je vandaag te horen krijgt dat je zaterdag je kinderen moet afstaan aan vreemden, hen naar het station moet brengen voor een lange reis naar een ver land. Met een grote kans dat je ze nooit meer ziet. Het is onvoorstelbaar dat je dat zou kunnen.
Door Leen Spaans
Toch gebeurde dat ooit massaal, in 1938 en 1939. De geschiedenis vertelt over de 'Kindertransporten'. Tienduizend kinderen reisden uit de Nazi-landen naar Londen via Nederland, meestal Joodse kinderen. Het alternatief was een van de gruwelijke vernietigingskampen in Polen. Truus Meijer, geboren en getogen in Alkmaar, begeleidde de kinderen en bracht hen veilig naar Engeland. Hoe dat zal zijn gegaan, met welke gevaren, met welk enorm verdriet, met hoeveel dapperheid en onder welke absurde omstandigheden wordt verteld in de nieuwe roman 'De laatste trein naar vrijheid'. Het is de vertaling van de Amerikaanse bestseller 'Last train to London'. Nadat het boek in september 2019 de Verenigde Staten veroverde besloot de uitgever (HarperCollins) de roman wereldwijd uit te brengen, in 22 landen, in 19 talen. De roman is een eerbetoon aan Truus Wijsmuller-Meijer en een monument voor de Kindertransporten. Maar het is vooral een bloedstollend spannend relaas hoe een dappere vrouw de kinderen redt uit de handen van de wrede en duivelsgemene Nazi's.
Moeders huilend op het perron
Meg Waite Clayton had al een aantal succesvolle romans op haar naam staan, toen haar puberzoon diep onder de indruk thuiskwam van een schoolproject. Ze hadden in de klas een hoogbejaarde man ontmoet, die vlak voor de Tweede Wereldoorlog afscheid had moeten nemen van zijn ouders, samen met honderden andere kinderen, die hun moeders huilend op het perron als laatste familiebeeld met zich meenamen. Het raakte Meg en zij ging op onderzoek, vijf jaar geleden. En ontdekte wonend aan de westkust van Amerika het vrijwel vergeten verhaal van die Nederlandse Truus Wijsmuller en de Kindertransporten. Het onderzoek bracht haar naar de holocaust-archieven in de VS en Europa, naar Amsterdam, Londen, Berlijn, Wenen. De historische roman baseert zich zo goed mogelijk op de feiten. Maar een roman is geen historische verhandeling. 'It takes a lie to tell the truth', lachte Meg bij de presentatie van haar boek in Amsterdam op 21 januari. Ze bedoelde, dat ze veel personen in haar roman had verzonnen, maar hen wel in de juiste historische situatie had geplaatst. En zo leren we drie kinderen en hun gezinnen kennen, een jongen van zestien, zijn broertje van vijf, een meisje van vijftien, die in het voorname Wenen leven van de jaren dertig van de vorige eeuw. De twee pubers, Stephan en Zofie-Helene, hebben al studieplannen en blaken van ambitie voor een mooie toekomst. In korte tijd verandert alles, als Oostenrijk wordt gedwongen zich aan te sluiten bij Hitlers 'Dritte Reich'.
'Truus is hier'
De documentaire 'Truus' Children' komt uit op 8 maart. De maakster is Pamela Sturhoofd, die de nog levende Transportkinderen in de wereld heeft opgezocht en hun herinneringen aan Truus laat ophalen. In mei is de film te zien in de bioscopen en op tv. Op 21 april wordt het monument voor Truus en de Transportkinderen in Alkmaar onthuld. 'Truus is hier' is het motto waaronder we alle aandacht voor haar scharen. De heldhaftige betekenis van Truus Wijsmuller-Meijer heeft betekenis voor nu en later.