Hoezo 'Teleurstelling rond beeld Tante Truus'?
ALKMAAR - Het beeld voor Truus Wijsmuller is af en wacht in Alkmaar waardig op zijn plaatsing en onthulling, tot de corona-crisis voorbij is. Dinsdag 21 april 2020, zou het de dag zijn. Met een ontvangst in de Grote Kerk, gasten uit binnen- en buitenland, onder wie enkele nog levenden van de Kindertransporten van 1938-1940. Dan zouden we in optocht naar de Gewelfde Stenen Brug lopen en samen met schoolkinderen uit Alkmaar het monument voor Truus onthullen, omringd door een zee van tulpen, de nieuwe Tante Truus Tulp, in de Alkmaarse kleuren rood en wit, die dezelfde middag nog feestelijk gedoopt zou worden.
Door Leen Spaans
En we zouden het beeld van Tante Truus bewonderen, met 28 kinderen om zich heen, die zij met duizenden andere hielp ontkomen aan de moordlust van de nazi’s. Wat een mooi getal is dat, 28! In de Joodse cultuur staat dat getal voor ‘veilig’, ‘thuis’ en ‘kracht’. Zo, in haar kracht zou Tante Truus daar staan vanmiddag, schuin weg kijkend naar haar geboortehuis op Mient nr. 14. Daar was op 21 april 1896 het leven begonnen van één van de meest markante vrouwen, die ons land gekend heeft.
In 1965 kreeg Truus Wijsmuller ook al eens een standbeeld. Of liever: een borstbeeldje. Dat was in Amsterdam, in de tuin van het Prinses Beatrixoord, een kinderpaviljoen bij het Parkziekenhuis. Want niet alleen voor of in de oorlog waren Truus’ daden groot. Ook daarna bleef zij zich inzetten voor de samenleving. In het borstbeeld staan drie woorden gegrift: Bellatrix (strijdbaar), Vigilans (volhardend) en Beatrix (liefdevol). Toen Truus op 30 augustus 1978 overleed was het Beatrixoord al enkele jaren gesloten. Er moesten huizen worden gebouwd en het borstbeeldje stond in de weg. In arren moede nam Truus het maar mee naar huis en zette het in de gang. De gemeente Amsterdam toonde er geen belangstelling meer voor. Truus had niet alleen vrienden gemaakt. Juist haar karaktertrekken ‘bellatrix’ en ‘vigilans’, strijdbaar en volhardend, zorgden wel eens voor botsingen in de politiek van de Amsterdamse gemeenteraad. Was men blij dat men van Truus en haar beeldje af was? Maar haar familie vond het terecht te gek voor woorden, dat die openbare hulde (wie krijgt er van de overheid een borstbeeld bij zijn leven?) in de gang terecht was gekomen van Truus’ flat in Buitenveldert. Het Bachplein werd begin december 1978 de nieuwe locatie. Maar of dat van harte ging?
In De Telegraaf van 13 december 1978 verscheen een kritisch artikel: “Teleurstelling rond beeld “Tante Truus”. De eerste alinea’s legden uit: ”De vrienden van het overleden Amsterdamse VVD-gemeenteraadslid “Tante Truus” Wijsmuller zijn diep teleurgesteld. De wijze waarop het beeld van deze legendarische vrouw op het Bachplein onthuld is, vinden ze beneden peil.” Hoe dat zo? Nou, er waren geen officiële uitnodigingen verstuurd. En dan had burgemeester Wim Polak het niet de moeite waard gevonden om te verschijnen. Zijn vervanger, wethouder Kuijpers, meldde dat Truus zo trots zou zijn geweest op de zilveren legpenning van de stad Amsterdam. Terwijl haar vrienden er schande van spraken, dat haar reddingswerk voor duizenden kinderen, ook veel Amsterdamse, kennelijk geen goud waard was geweest. Amsterdam was in die jaren een geducht bolwerk van de PvdA. Speelden er partijpolitieke ruzies een rol bij de ‘onderwaardering’ van kritisch VVD-lid Truus Wijsmuller, vroeg men zich openlijk af in de krant? Truus Wijsmuller was voor de Tweede Wereldoorlog geen publieke persoonlijkheid. Haar doortastende en dappere werk voor de Joodse vluchtelingenkinderen was alleen bekend bij een kleine kring direct betrokkenen. In de oorlog ging ze voor onderduikers en uitgehongerde kinderen door met haar moedige, levensgevaarlijke acties. Na haar dood in 1978 wordt het snel stil rond haar. In 2020 lijkt ze helemaal vergeten. Als we met de actie voor een standbeeld donaties beginnen te werven voor het jaar dat ‘75 jaar vrijheid’ wordt herdacht is er vrijwel niemand, die haar naam nog herkend, maar daar is verandering in gekomen. Met boeken, een documentaire en de straatnaam voor Truus in een mooie nieuwe kinderrijke Alkmaarse woonwijk. Haar naam heeft weer een vertrouwde klank gekregen. In die sfeer kunnen we, hopelijk dit najaar, het nieuwe beeld van Tante Truus in het hart van onze stad welkom heten, met een toelichtend pop-up-museum en een begeleidende huis-aan-huis-krant. Truus spoort ons aan op te komen voor kinderen, die hulp nodig hebben. Wij beloven u: in Alkmaar zal er geen teleurstelling zijn rond het beeld van Tante Truus. We zullen van haar houden, deze dochter van Alkmaar, strijdbaar, volhardend en liefdevol.
