Rosmolens, grutterijen en asmolens
ZAANDIJK - De fraaie Gortershoek in het beschermde dorpsgezicht van Zaandijk dankte zijn naam aan de rosmolen die bijna twee eeuwen aan de Lagedijk in het dorp stond. Voor het eerst is de geschiedenis beschreven van deze door paarden aangedreven molen, waarmee gorten - grutten zij men later - werden geproduceerd uit boekweit. Dit was zeer lang volksvoedsel.
In het pas verschenen boek Zaanse Verhalen 2020 - Rosmolens, grutterijen en asmolens, wordt de bewogen historie van de gorterij in Zaandijk uitgeplozen. Daarnaast worden door molenkenner Ron Couwenhoven nog 33 andere rosmolens in de Zaanstreek beschreven. Dit waren de voorlopers van de windmolens.
Grutterijen
Van grote bedrijven als de grutterijen Van Dillewijn uit Wormerveer, die al een eeuw in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem staat, Aten in Krommenie en de Oostzijde van Zaandam en van Spaans op het Rustenburg in Zaandam en aan het Sluispad in Koog aan de Zaan werden veel gegevens gevonden.
Potas
Bijzonder in het boek zijn ook de beschrijvingen van de asmolens in Krommenie. Er stonden twee rosmolens, waarin potas werd vermalen ten behoeve van de zeildoekindustrie in het dorp. Deze potas was natriumcarbonaat dat verkregen werd door verbranding van berkenbomen en daarna via een chemisch proces in brokken in potten werd verkocht. Ook worden de rellen rond een potasbranderij in Krommenie beschreven. Het bestaan van dit bedrijf was tot op heden ook onbekend.
Prijs
Zaanse Verhalen 2020 - Rosmolens, grutterijen en asmolens telt 142 pagina’s geïllustreerd, heeft ISBN/EAN nummer 978-94904-92-1-51en kost 19,95 euro.
