Maand van de geschiedenis
Dit jaar is het thema voor oktober, de maand van de geschiedenis: Oost-West. U zult wellicht de neiging krijgen daar aan toe te voegen: Thuis Best! Leuk is het deze tegeltjeswijsheid te verbinden aan een plek in de stad. Daarvoor is het Provenhuis van Bijlevelt uitermate geschikt. U zult wellicht denken: wat heeft dat er mee te maken?
Dit Hofje heeft haar ontstaan te danken aan het in Amerika en Indië vergaarde familiekapitaal van Pieter en Geertruida Bijlevelt. Hier zijn Oost en West te koppelen. In 1626 vertrekt het echtpaar voor de West-Indische Compagnie naar Nieuw Amsterdam. Ze bouwen er een boerenbedrijf op, waarbij Geertruida nauw bij de organisatie en administratie betrokken is. In 1626 wordt Pieter bestuurslid over Manhattan. Hij beheert één van de acht brouwerijen van de WIC. In 1630 sluiten zij een nieuwe pachtovereenkomst voor 6 jaar. De boerderij omvat dan 8 ha maïsakkers en paarden en koeien. De boerderij wordt verkocht nadat de WIC het monopolie op boerenbedrijven opgeeft en kleine boeren ten onder gaan door het handelen van kapitaalkrachtiger hereboeren.
In 1635 vertrekt de familie weer naar Holland. Wel dienen zij een schadeclaim in van Fl. 7000,- bij de West-Indische Compagnie, daar zij zich slachtoffer voelen van het handelen van de WIC. Terug in Holland zoeken ze ander werk. Pieter gaat daarop in 1639 voor twee jaar naar Indië en komt in dienst van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Op Java weet hij het familiekapitaal uit te breiden en komt als een welvarend man terug. Hier sterft hij kinderloos.
Dit stelt zijn vrouw Geertruida in staat bij haar overlijden te bepalen dat er van het familiekapitaal een hofje gesticht zal worden. Daartoe worden de panden op de hoek van Koningsweg en Doelenstraat aangekocht. In 1668 komen de eerste twee bewoonster, in 1669 gevolgd door een derde. Het hofje heeft daar tot 1968 gefunctioneerd.
Het uit Amerika en Indië vergaarde kapitaal heeft dus gedurende 300 jaar een tehuis aan vele vrouwen geboden.
Bert Muis HVA