15 maart 1945: een gitzwarte dag voor Enkhuizen
ENKHUIZEN - Half maart 1945 was het einde van de oorlog al in zicht. De stad was tot dan toe relatief goed door de oorlog gekomen. Enkhuizen was wel drie keer gebombardeerd, maar de schade viel relatief mee met één dode te betreuren, bij het bombardement van 6 oktober 1940. Bij het bombardement van 15 maart vielen 24 doden: voor Arie de Graaf (75) veranderde deze dag voorgoed zijn leven.
Geallieerde bombardement veranderde leven van veel Enkhuizers voorgoed
In Enkhuizen was de dreiging van een bombardement nooit ver weg. Dat bleek ook in deze nadagen van de oorlog. In de haven van Enkhuizen lagen boten van de Wasserschutzpolizei die het IJsselmeer in de gaten hielden. Tijdens verkenningsvluchten in maart zagen de geallieerden de patrouilleboten als doelwit. Daarnaast dachten ze bij Enkhuizen een fabriek te zien. In werkelijkheid was dit een werf waar ooit wel schepen voor de Wehrmacht waren gebouwd, maar die ondertussen al lang niet meer in gebruik was.
Op 15 maart kwamen uit de richting van de Broekerhaven vier Britse Spitfires, opgestegen vanaf vliegbasis Gilze-Rijen bij Breda, op Enkhuizen af. Binnen twee minuten wierpen zij twaalf bommen op de stad. De patrouilleboten werden gemist, maar de materiële schade was groot.
Spelende kinderen
Erger nog, bij het bombardement vielen 24 doden, voornamelijk stadsgenoten waaronder kinderen die buiten aan het spelen waren. De straat lag open en volgens een ooggetuige waren zij op het moment van het bombardement een schip aan het bouwen met lossen stenen. De jongste doden waren vier jaar, de oudste 68 jaar.
De scherven raakten ook de 26-jarige Nel de Graaf-Ooterman, die even verderop aan de Havenweg op bezoek was bij haar schoonmoeder. Nel boog zich beschermend over de wandelwagen waar de kleine Arie in lag en redde daarmee zijn leven. Zij was op slag dood. Zoon Arie de Graaf: "Dat vergeet ik natuurlijk nooit. Mijn moeder was een warme, hartelijke vrouw. Zacht en lief. Dat weet ik niet uit eigen herinnering want ik was te jong, maar dat zei iedereen om mij heen. Als ik naar een foto van vroeger kijk dan leeft ze voort in mijn dochter."
Geur van verbranding
Een gruwelijke hekel heeft Arie aan oorlog. "Oorlog moet te allen tijde voorkomen worden. Het brengt het slechtste in de mens naar boven en leidt tot heel veel onschuldige slachtoffers. De dood van mijn moeder is puur toeval, maar het heeft mijn hele leven bepaald. Doordat ik haar verloor, heb ik een slechte jeugd gehad. Het heeft zelfs de rest van mijn leven beïnvloedt."
De eerste jaren na het bombardement brachten hij en zijn zus door bij zijn grootouders van vaderskant. "Achter hun huis was een woning helemaal verbrand als gevolg van het bombardement. Die geur heb ik nog steeds in mijn neus. Dat is zo'n sterke herinnering."
Rampzalige jeugd
Toen Arie vier was, hertrouwde zijn vader en werd hij opgevoed door zijn stiefmoeder, die hem mishandelde. "Ik was een verschoppeling thuis, werd geslagen en kreeg niet genoeg te eten. De klokhuizen raapte ik van de straat om aan eten te komen. Ik had een goed stel hersens, maar mocht niet verder leren."
Een oplettende en betrokken meester van de hogere klas van de lagere school trok zijn lot aan en zorgde ervoor dat hij bij het opleidingsschip Pollux in Amsterdam terechtkwam. De Pollux is een replica van een 3-mastbark uit de negentiende eeuw en was jarenlang opleidingsschip voor matrozen van de koopvaardij. Arie: "Uiteindelijk ben ik 32 jaar kapitein in de koopvaardij geweest."
Zondag herdenking
De gemeente nodigt mensen uit om aanwezig te zijn bij de bijeenkomst ter nagedachtenis aan het bombardement Friendly Fire Slachtoffers. De bijeenkomst vindt 15 maart plaats vanaf 18.45 uur in de Enza Zadenzaal in de Drommedaris en wordt om 20.00 uur afgesloten bij de plaquette met namen bij de visafslag. Wie erbij wil zijn moet snel zijn, aanmelden kan tot 12 maart via j.vanlienen@enkhuizen.nl.
