Beemster begint de oorlog met natte voeten
REGIO – Honderden koeien en schapen trokken ’s nachts over de polderwegen op weg naar veilige gebieden en in allerijl werden er dammen aangebracht en wegen opgehoogd tot waterkering: een deel van de Beemster-, Eilands- en Zeevangspolder verdween in mei 1940 een aantal dagen onder water in een poging het hoofd te bieden aan de Duitsers. Na Polen, Noorwegen en Denemarken viel Duitsland op 10 mei 1940 Nederland aan. Vijf dagen lang vocht Nederland tegen de Duitse overmacht maar gaf zich na het bombardement op Rotterdam gewonnen. In die vijf dagen viel ons land waar mogelijk in de verdediging terug op een eeuwenoud beproefd recept; inundatie.
Als onderdeel van de Stelling van Amsterdam was in 1890 in de zuidelijke ringdijk, tussen het Fort aan de Middenweg en het fort aan de Nekkerweg, een inundatiesluis aangebracht. Deze kon, wanneer nodig, grote delen van Beemster onder water zetten.
Nauwkeurige operatie
Het was een nauwkeurige operatie waarbij de gemalen een belangrijke rol speelden. Want in deze strategie moest het water op de ideale hoogte blijven van rond de 30 cm. Dit maakte het gebied onbegaanbaar voor voertuigen terwijl het te laag was om het te bevaren, een ideale verdedigingslinie.
Donderend geweld
In mei 1940 was de opzet om Middenbeemster en Zuidoostbeemster en het noordelijk deel van de polder droog te houden, alleen het zuidelijk deel van de polder zou onder water komen te staan. Na het openen van de sluis ging het snel. “Het water stortte zich met donderend geweld in de Beemster. Reeds spoedig stonden de landerijen onder water en vooral aan den Nekkerweg en den Zuiderweg is het water de huizen ingedrongen en bezorgde de inwoners veel last.”
Onzekerheid
De strijd was echter snel voorbij en na de overgave werden direct de gemalen in werking gezet om het land weer leeg te pompen. In de Beemsterpolder waren 102 tuinbouwbedrijven, ongeveer de helft, onder water geweest, in de Eilandspolder (De Rijp, Graft en Schermerhorn) alle naar schatting 140 tuinbouwbedrijven. De oogst was verdwenen, alles moest opnieuw worden bewerkt en ingezaaid. Er was onzekerheid over het zoutgehalte van het inundatiewater en daardoor ook over het soort gewas dat kans van slagen had, mits er voldoende zaai- en pootgoed aanwezig was.
Veel hulp
De getroffen agrariërs hadden duidelijk hulp nodig om het land weer op peil te krijgen. Daarom werd er een spoedvergadering belegd van de Vereeniging van Akkerbouwers Beemster, Schermer en Purmer in café Beunder. Er kwam tijdelijke huisvesting voor gedupeerden en leden stelden gratis hun tractoren, andere machines en arbeidskrachten beschikbaar en doneerden zaaizaad en plantenmaterieel. In enkele dagen tijd werd door deze hulp de Beemster weer bewerkt en was er al vóór 1 juni zo’n 200 ha land opnieuw bezaaid en geplant.
Voorproefje
Achteraf bleken deze paar dagen van inundatie slechts een voorproefje van grotere ellende. Om zich de geallieerden van het lijf te houden greep in 1944 namelijk ook de Duitse bezetter naar het inundatiewapen. In drie dagen tijd werd zo’n 1900 ha onder water gezet in het zuidelijk deel van de Beemster. Deze keer duurde het ruim een jaar, tot aan de bevrijding, voor de polder leeggepompt kon worden waardoor de schade aanzienlijk groter was. Bovendien was het al die tijd alle hens aan dek om de waterkering in functie te houden en de gaten te stoppen, en om met de aan gebrek aan brandstof lijdende stoomgemalen het waterpeil te handhaven.
De inundatiesluis in de Zuiddijk werd in 1962 buiten gebruik gesteld en dicht gezet met beton maar is nog steeds aanwezig en te bekijken.
Bronnen: Waterlands Archief, De Drie Meren
Het Purmerends Nieuwsblad maakt in samenwerking met het Waterlands Archief in de aanloop naar 5 mei en de viering van 75 jaar vrijheid, een serie artikelen over de oorlogsjaren in de regio.
