Hou Zee op de Kaasmarkt: Mussert opent het NSB-Kringhuis
Nelleke Vogel
PURMEREND - Hij was in de jaren voor de oorlog al een regelmatige bezoeker van Purmerend en omstreken. Anton Mussert, oprichter (1932) en Algemeen (en enig) Leider van de Nationaal Socialistische Beweging (NSB) gaf de Kring Purmerend en Omgeving een steuntje in de rug met zijn briesende propaganda om zieltjes te winnen voor zijn partij. Op 15 juli 1941 was hij er weer, niet in kleine zaaltjes, maar pontificaal op het bordes van het stadhuis van Purmerend. Hij luisterde met zijn aanwezigheid de opening op van het Kringhuis, een verzamelpand voor alle activiteiten van de NSB voor Kring 43, in de Breedstraat in Purmerend.
Jarenlang frequenteerde Mussert, vaak samen met de kringleider C. De Vriesch, onder andere café Jan Beunder in Middenbeemster, het Hof van Holland in Monnickendam en De Doelen of Amicitia in Purmerend, om het woord van de NSB te verkondigen. Het waren altijd spannende bijeenkomsten omdat hem minder goed gezind volk nogal eens voor opstootjes en rellen kon zorgen voor de deur. Maar daar was in 1941, onder de knoet van de Duitse bezetter, geen sprake meer van, en hij was in de gelukzalige wetenschap dat zijn NSB de enig overgebleven ‘partij’ was in Nederland.
Breedstraat 12
Uitgekozen als passende omlijsting van het Kringhuis was het monumentale pand aan de Breedstraat 12. De statige uitstraling gaf naast de ruimte die het bood ongetwijfeld de doorslag in de inbeslagname ervan in 1941. Al moesten in de nieuwe functie van het pand, de ruiten het regelmatig ontgelden.
De marktstad werd die 15e juli overspoeld door WA-mannen en Jeugdstormers uit de Kring Purmerend en Amsterdam die met extra trams waren binnen gebracht. Het muziekcorps van de WA speelde passende marsmuziek terwijl het grote gezelschap naar de Kaasmarkt marcheerde. Om acht uur arriveerde daar de auto met Mussert en De Vries. Na inspectie stelden de twee zich op het bordes van het stadhuis op waarna de eigen nationaal socialistische groet werd gebracht: Hou Zee!
De Vries sprak eerst de menigte toe. Het Kringhuis zelf was volgens hem op de toekomst voorbereid, “want al zijn er nu nog velen in Purmerend en omgeving die meenen een vijandige houding te moeten aannemen tegenover NSB’ers, eens zal de tijd komen waarop ook hun de oogen zullen opengaan en waarop ook zij zich zullen scharen achter den Leider, tot heil van Volk en Vaderland." Mussert gooide er zelf nog een schepje bovenop. Hij wees op de komst van een nieuwe orde in Europa. "Ook wij moeten een plaats krijgen in de nieuwe orde. De NSB vecht voor de vrijheid en onafhankelijkheid van ons volk. Zonder NSB heeft ons volk geen toekomst meer.”
Na zijn toespraak ging het in mars naar het Kringhuis even verderop voor het openingsmoment en het hijsen van de NSB-vlag. Een drankje in café Boon beëindigde de feestelijke dag.
Townhall
De toespraak van Mussert op het bordes was een fotomoment. Een paar jaar later is hetzelfde stadhuis wederom gefotografeerd in heel andere omstandigheden: Ditmaal zouden al snel de geallieerden de Kaasmarkt oprijden, en voor die gelegenheid doopte het verzet het stadhuis alvast tijdelijk om tot Townhall. Mussert was inmiddels gearresteerd op zijn Haagse hoofdkantoor en kon zijn executie een jaar later tegemoet zien.
Ook de Breedstraat 12 kreeg een nieuw leven. Na de bevrijding nam onder andere het Rode Kruis haar intrek in het pand, en het kantoor van het Nederlandsch Volksherstel. Daarna kreeg het pand uiteindelijk, tot de dag van vandaag, zijn winkelbestemming terug.
Bron: Waterlands Archief
Het Purmerends Nieuwsblad maakt in samenwerking met het Waterlands Archief in de aanloop naar 5 mei en de viering van 75 jaar vrijheid, een serie artikelen over de oorlogsjaren in de regio.
