Skoôn
Het woord schoon in de zin van mooi zal een Westfries niet gebruiken, dat is voor hem een boekenwoord. Nee, skoôn houdt in schoon, helder, zindelijk.
De schoonmaak speelde zeker vroeger een belangrijke rol. Wanneer je klaar was met die schoonmaak en alles weer keurig opgesteld stond, was je skoôn en op stel. Om dat te vieren werd er getrakteerd op koek of gebak.
Schoon kan ook te maken hebben met schuldenvrij zijn. ‘Skoôn zitte’ wil zeggen een bedrijf of een woning zonder schulden of lasten hebben. En ‘skoôn op de plaas komme’ betekent zonder schulden op de boerderij komen.
Van iemand die erg proper is wordt gezegd: die is zo skoôn as sulver (zilver). Van kleding die wel oud is maar niet vuil of kapot zegt men: as ’t maar skoôn en heêl is.
Verskône deed je vroeger maar één keer in de week, doorgaans op zaterdag. Dan waste je je hele lijf en trok je schoon ondergoed aan.
Dat is nu wel anders maar sommige mensen houden zich nog aan die oude gewoonte. Zoals Piet die ik laatst sprak en waarover ik dit gedichtje schreef.
Luchte
‘’k Hoorde dat ze moin soms luchte,’
zeede lesten buurman Piet.
‘Zou dat nou wel echt zo weze
want ík lucht m’n oigen niet.
Zaterdes doen ik verskône
zo gaat ’t al tachtig jaar
’k doen niet smere en niet spuite
da‘k ben meistens heêl gauw klaar.
Nei, dat zal ik echt nooit aars doen
en as je van moin verskiet
denk den maar as je me luchte:
oh, vezellef, deer komt Piet!’
Bron: Westfries Woordenboek,
Jan Pannekeet