Potlood als wapen op het slagveld
EGMOND AAN DEN HOEF - Het zal je gebeuren, je schoonopa had zich in de Tweede Wereld Oorlog aangesloten bij de SS. Daar ben je als familie niet blij mee. Sterker, het wordt na de oorlog een ver weggestopt familiegeheim. Onno Lassooy doorbrak de stilte en schreef een indringend boek over Willem Zwagers, de opa van zijn vrouw. Die was een van de weinige Nederlandse tekenaars die als Kriegsberichter (oorlogsverslaggever) de ‘heldendaden’ van de Duitsers in beeld moesten brengen voor het Nederlandse publiek. Het boek ‘Getekend voor het leven, het verzwegen oorlogsverleden van opa, Kriegsberichter bij de SS’ is nu te koop.
Onno Lassooy schreef boek over opa die verslaggever werd voor SS
Onno Lassooy heeft altijd al een voorliefde gehad voor geschiedenis. Maar een boek schrijven over een SS’er die ook nog eens familie is, stond niet op zijn lijstje van mogelijke onderwerpen. “Het is ook niet echt een onderwerp waar je je vingers aan wilt branden. Als er iets of iemand fout is geweest, dan is het de SS wel. Het waren ook SS’ers die de vernietigingskampen bemanden en daarmee verantwoordelijk voor miljoenen moorden”, vertelt Onno.
Opa Zwagers
De inwoner uit Egmond aan den Hoef en eigenaar van ontwerp- en communicatiebureau LassooyDesign heeft ook familieleden verloren aan de Holocaust. “Nog niet zo lang geleden vertelde mijn Joodse tante me wat zij als kind heeft doorgemaakt. Haar ouders zijn vergast. Ook mijn eigen grootouders hebben als Amsterdammers geleden in de oorlogsjaren. Ondanks mijn besef van wat de Duitsers en collaborerend Nederland hebben aangericht, wilde ik het oorlogsverleden van opa Zwagers onderzoeken en opschrijven. Ook deze kant – juist omdat we er veel minder van weten – is belangrijk voor de geschiedschrijving.’ Wat bewoog Zwagers destijds om te ‘tekenen’ voor de Duitsers? Na 7 jaar onderzoek blijkt het allemaal minder zwart/wit dan ik dacht.”
“Toen ik begon aan m’n zoektocht, hoopte ik uiteraard niet dat opa Zwagers verschrikkelijke dingen op zijn geweten had. Maar als geschiedenisvreter wil je het toch allemaal weten. Hoe, wat, waar en… waarom? Onbedwingbare vragen. En juist dat het gaat over de ‘foute’ kant maakt het verhaal interessanter en belangwekkender. We worden we overstelpt met boeken en films over de geallieerde kant. Over de foute kant is veel minder te zien of te lezen. Logisch, want verliezers hebben zelden behoefte om met hun verhaal naar buiten te treden.” Dat bleek ook wel bij de enkele oud-SS-ers die hij nog wist op te sporen. Het kostte veel moeite hen te overreden om hun verhaal te vertellen. Dat zijn schoonopa een van hen was, hielp."
Herhaling voorkomen
Onno vindt de verhalen van de nationaalsocialisten even belangrijk als de verhalen over de verschrikkingen van de Holocaust. "Om van te leren en herhaling te voorkomen. ‘Wie het verleden niet kent, zal de fouten herhalen' is een bekende uitspraak. Veel kinderen van ‘foute' ouders leven tot op de dag van vandaag met schuld en schaamte. Ook zij zijn slachtoffers van de oorlog.”
Het boek vertelt het bijzondere verhaal van ‘stamboeknummer 48813'. In feite een gewone Zaankanter die op 11 juni 1935 lid van de NSB wordt. Het helpt hem, en zijn vrouw Hilda aan een stukje welvaart, onder meer aan werk als schilder bij de Amsterdamse bouwmaatschappij. Vanwege zijn tekentalent wordt Willem Zwagers reclametekenaar en aangesteld als Kriegsberichter. Het potlood wordt zijn wapen. Die wel wordt ingezet ter meerdere eer en glorie van de overheerser. Een foto registreert immers genadeloos de rauwheid van het slagveld. Terwijl je op een tekening dingen kunt weglaten of toevoegen.
Toch laten de tekeningen van Zwagers niet expliciet de Duitsers zien als glorieuze overwinnaars. Er spreekt eerder een zwarte, grimmige sfeer uit. De luchten zijn vaak inktzwart. Het moet voor de Zaanse schilder ook loodzwaar geweest zijn in het spervuur te moeten tekeningen. Waarbij je soms ook zelf een geweer in je handen gedrukt kreeg als de nood aan de man kwam.
Behangplaksel als voedsel
Onno Lassooy is erin geslaagd een boeiend, waargebeurd historisch verhaal te maken. Het boek leest vlot weg en verrast de lezer keer op keer met bijzondere feiten over hoe een Nederlander zich als (een van de 25.000) vrijwilliger aansloot bij de Waffen SS. En vervolgens als Kriegsberichter naar het Oostfront ging. Onno schuwt daarbij niet de kille hardheid uit die tijd te beschrijven. Zoals de inwoners van Leningrad die behangplaksel als voedsel eten omdat er niets anders was.
Te koop
Het boek is prachtig vormgegeven. Het is geheel in full colour en bevat meer dan 100 afbeeldingen, waarvan 40 tekeningen van Zwagers die Onno terugvond.
Een genummerd en gesigneerd exemplaar, 272 pagina's, is nu al te bestellen op www.uitgeverijscribo.nl. Vanaf 17 december is hij ook te koop bij boekhandel Dekker & Dekker in Egmond aan Zee. Hier ook genummerd en gesigneerd. De prijs bedraagt 29,90 euro. Het ISBN nummer is: 9789090327860.
