IJs in sloot
Zullen we het beleven dit jaar, ijs in de sloot en de schaatsen onderbinden? Vroeger waren de winters strenger, ook in Westfriesland. En je wist: ois en vis moet je gebruike as ‘t ‘r is, stel het ijsvermaak niet uit, het kan zo weer dooien net als de vis die snel bederft. Een oisberelucht is een koude lucht met veel sneeuw- of hagelbuien.
Op de oisbaan stond doorgaans een koek-en-zoopie, daar kon je even uitrusten chocolademelk en een oisdreumel kopen, een speciale koek met gleuven. Misschien had je wel een oiskrol, een ijsmuts, op. Als het erg koud was met zo’n snarige wind uit het oosten kreeg je sprôse handen en lippen, ze waren ruw en gebarsten. En vaak had je ook knoffelige, verkleumde, handen.
Als je met je voet in een wak bedaarde, had je een nat soik. Dat kon ook gebeuren bij het skosse lope of skosse trappe: van schots op schots springen of ook wel het ijs gammel of kapot lopen of trappen.
Je kon ook de skosse in de keêl hewwe, dan was je verkouden onder andere als gevolg van het schaatsenrijden. Meestal was je na een dag op het ijs puur rôzig, gaperig en slaperig, en had je een kleur als een roos.
Mijn eerste boek heet Een are koik. Het gedichtje met dezelfde titel staat op de eerste pagina.
Een are koik
Op skase zien je opiens de wereld van de achterkant
omdat je over sloôtjes raaie deur ’t vlakke land
en gaandeweg den kroig je echt een hêle are koik
op ’t kerkie en de huize, op de wege en de doik.
Op skase zien je een mishoop bai een barrelige boet
dat krammenappige skuitje met die iende ouwe kloet
een wurfie stoifvol rotzooi en een stikkenige deur
maar ok dat houten staltje in die heêl amparte kleur.
Al skasend prakkezeerde ik toe bai die mooie rit
dat oigelijk an alle dinge een aar kantje zit
dat ok bai mense om je heen pas later wel d’rs bloikt
dat ’t leven niet zo makkelijk gaat as ’t van buiten loikt.
Op skase in die grôte witte stilte van ’t land
den zien je meskien voor ’t eerst niet enkeld de voorkant
en den besef je dat je in ’t leven deurgaans meer beroik
as je altemet ok effies nei dat achterkantje koik.
Bron: Westfries Woordenboek, Jan Pannekeet