‘Mijn doel is om het uitsterfbeleid van zigeuners te stoppen’
NIEUW-WEST - In de verhalen over de Tweede Wereldoorlog kwamen de Roma en Sinti-zigeuners er altijd maar bekaaid af. Er werd niet of nauwelijks over deze groep gesproken, terwijl er wel 500.000 geregistreerde zigeuners in de oorlog zijn vermoord. “Dan hebben we het nog niet eens over niet-geregistreerde zigeuners, want daar hebben er ook een heleboel van het einde van de oorlog niet gehaald,” Sabina Achterbergh wil voor deze groep erkenning en komt voor ze op. Daarvoor heeft ze Vereniging Sinti Roma Woonwagenberwoners Nederland opgezet en daarmee al heel wat bereikt.
In de ogen van de nazi’s waren de Sinti en Roma als ‘zigeuners’ een inferieur ras.
In de ogen van de nazi’s waren de Sinti en Roma als ‘zigeuners’ een inferieur ras. De grootste razzia op Sinti en Roma in Nederland vond plaats op 16 mei 1944. Hierbij werd vrijwel de gehele gemeenschap naar Auschwitz-Birkenau gedeporteerd en vermoord. Maar tijdens de herdenking van de Tweede Wereldoorlog werd er maar weinig over deze groep gesproken. Sabina vindt het tijd dat de verhalen van de zigeuners ook worden gehoord en zet zich daarvoor in.
De Dam
Hoogtepunt was in 2019 tijdens de herdenking van de Tweede Wereldoorlog op De Dam. Sabina legde samen met haar oudtante Zanna Brassem-Weiss, toen 88 jaar, en neeft op 4 mei een krans ter nagedachtenis van de Sinti en Roma zigeuners. Ze kijkt er met gepaste trots op terug. Ze sprak met premier Mark Rutte, koning Willem Alexander en koningin Maxima. “Ik weet nog dat Maxima de schoenen van mijn tante zo mooi vond, ze waren rood met witte stippen”, zegt ze lachend. Een jaar later, in 2020, werd er tijdens de herdenking op De Dam geen woord gezegd over de Shinti en Roma zigeuners. “Dat val me dan weer tegen. De koning heeft ze niet genoemd in zijn speech.”
'Het zouden grote regionale opvoedkampen worden'
Mondjesmaat
De erkenning komt dan mondjesmaat, toch is er nog veel werk te doen voor deze groep mensen. “In de oorlog mochten zigeuners niet meer in een woonwagen wonen. Na de oorlog gingen ze gewoon weer rijden in hun wagen. Daar schrok de overheid van, want dat was niet de bedoeling. Beleidsmedewerkers hadden toen het idee om kampen te maken met een politiepost en prikkeldraad er omheen. Het zouden grote regionale opvoedkampen worden”, vertelt Sabina.
“Mensen hadden reizende beroepen. Onze families gaan van plaats naar plaats om te verkopen en te werken. De opvoedkampen hebben ervoor gezorgd dat ze gevangen waren en niet meer mee konden doen aan de maatschappij. Ze konden niet meer reizen terwijl ze juist altijd in het hart van de steden en dorpen hun waar verkochten.”
Deconcentratiebeleid
Vanaf de jaren 80 werd het roer omgegooid en werd er een deconcentratiebeleid gevoerd. Grote kampen werden verboden, het maximaal aantal woonwagens werd 15. “Want dan zouden de zigeuners wel normaliseren, dachten ze. Maar families werden uit elkaar gerukt en gebroken. Mensen moesten tegen hun wil in een huis gaan wonen. Dit beleid werkte ook niet”, weet Sabina. Ze noemt het ‘het uitsterfbeleid’ en haar doel is om dit te stoppen.
Regelgeving
“Iedereen hoort erbij, alleen wij niet. Er werden strenge wetten en regelgeving gemaakt voor de kleinste gemeenschap in Europa.” Na veel omwegen kwam Sabina bij de Verenigde Naties terecht en kreeg daar eindelijk gehoor. “Ik heb onder andere geholpen door een aanbeveling voor Sinti en Roma zigeuners te schrijven en die is overgenomen. Nederland werd toen gemaand door de VN om een ander beleid te voeren”, vertelt Sabina. Ze mocht meedenken over een nieuw woonwagenbeleid. “Na tien jaar strijd is dat gelukt.”
Ze dacht dat ze klaar was, maar het beleid moet nog wel door gemeenten worden overgenomen. “Zo heeft Amsterdam nog steeds geen woonwagenbeleid en doet er moeilijk over.” Haar inzet concentreert zich vooral daarop, dat gemeenten het beleid opvolgen.”
Woonwagen
Daarnaast zorgt ze ervoor dat het verhaal over de Sinti en Roma Zigeuners meer bekendheid krijgt. "Ik heb een woonwagen gekocht en daar ga ik mee langs scholen iets over onze cultuur te vertellen.” Zo zorgt ze ervoor dat er toch aandacht komt voor het missende hoofdstuk in de geschiedenisboekjes. Ze heeft het verhaal over de zigeuners zelf gebundeld in een oplage van 250.000 boekjes. "Ik wil alle lagen van de bevolking meer leren over onze cultuur, zichtbaarder worden en geen discriminatie.”
Sabina woont zelf in Woonwagenkamp De Rolleman, (een bijnaam voor een woonwagen). Het kamp ligt tussen Osdorp en Halfweg en er wonen 37 gezinnen. “Het is er heel gezellig, we zijn allemaal familie.”
Stemmen op Sabina kan tot 13 februari via: amsterdammervanhetjaar.nl.
Titia Hartvelt