Purmerend en Beemster pal achter herdenken Februaristaking 1941
PURMEREND/BEEMSTER – Purmerend en Beemster omarmen de herdenking van de Februaristaking 1941. Feitelijk is dit al vele jaren het geval, maar het draagvlak onder de bevolking wordt jaar-in-jaar-uit groter en loopt enigszins parallel met de groeiende aandacht voor de Tweede Wereldoorlog. Gemeente Purmerend en het comité Herdenking Februaristaking Purmerend van destijds, zijn vele jaren betrokken bij de herdenking, die op donderdag 25 februari in aangepaste vorm wordt gehouden bij het standbeeld van de Dokwerker aan het Amsterdamse Jonas Daniël Meijerplein. Vanuit de gemeente Purmerend wordt traditiegetrouw een bloemenkrans neergelegd, ook dit jaar in coronatijd.
In een paginagrote advertentie in het Purmerends Nieuwsblad van deze week (zie hiernaast) doet een brede groep van ruim 50 personen een klemmende oproep de Februaristaking blijvend te herdenken. Initiatiefnemers van deze oproep zijn de afgelopen maandag plotseling overleden Paul Khoe, Patrick Blokzijl, Fred Beijert en Trees Lamers. “Het verschrikkelijke nieuws van het onverwachte overlijden van Paul Khoe is heel onwerkelijk. Het was zo fijn en gemakkelijk om met hem te kunnen overleggen over de advertentie, hij steunde dit initiatief vanuit zijn hart. Ik weet zeker dat Paul heel tevreden zou zijn over het resultaat wat er nu ligt. Het blijft bizar dat hij het uiteindelijke resultaat niet kan zien”, aldus Trees Lamers.
Historische verzetsdaad
De Februaristaking 1941 staat bekend als historische verzetsdaad. De herdenking van volgende week heeft een extra lading omdat de staking precies 80 jaar geleden plaats vond. De grootse staking is de enige brede burgerlijke protestactie in bezet Europa geweest tegen de anti-Joodse maatregelen van de nazi’s. De nazi’s vervolgden ook de Roma’s, de homo’s en de communisten. De staking was een krachtig symbool van verzet tegen onrecht dat anderen dan de eigen groep wordt aangedaan.
Metaalstaking
Uit vrees dat Nederland zou worden geregeerd door de bij de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) aangesloten Mussert overwoog de Communistische Partij Nederland (CPN) in februari 1941 om actie te voeren. Op 17 februari in dat oorlogsjaar was in Amsterdam-Noord een metaalstaking op haar hoogtepunt. De achtergrond was de mogelijke gedwongen tewerkstelling van arbeiders in Duitsland. De partijleiding van de CPN besprak de mogelijkheden om voor de volgende dag, 18 februari, een algemene staking uit te roepen. Omdat de Duitse bezetter destijds zwichtte voor de eis om de uitzending naar van Nederlandse metaalarbeiders te staken, verviel de aanleiding voor de staking.
Een week later volgde alsnog de grote staking, die vanaf dat moment door het leven is gegaan als Februaristaking. In Purmerend werd destijds niet gestaakt. De dezer dagen 95 jaar geworden Toon Capel weet er nog alles van. “Beoogde locaties om te staken waren melkfabriek Hollandia, Meubelfabriek Bosman aan de kop van de Melkweg en drukkerij-uitgeverij Muusses. Het ging maximaal om 100 arbeiders. Er is van afgezien omdat in Oosthuizen een afdeling van de Duitse Feldgendarmerie was gehuisvest. Die joegen op illegale verzetsgroepen en -werkers”, graaft Capel in zijn herinneringen.
Amsterdam-Noord
Omdat het te eenvoudig zou zijn om stakers in Purmerend te achterhalen en op te pakken, werd gekozen voor Amsterdam-Noord. “Het was minder risicovol bij de grote bedrijven daar. Hier werkten immers vele duizenden arbeiders”, vervolgt Toon Capel.
De CPN-afdeling Purmerend ging altijd al naar de herdenking in Amsterdam. Op het moment dat arbeiders van grote bedrijven in Amsterdam-Noord naar Purmerend gingen verhuizen, werd een eigen herdenkingscomité in Purmerend actueel. Voorwaarde was dat het een breed comité moest zijn waarin alle schakeringen van het verzet zich konden vinden op basis van de Amsterdamse oproep. Wil Berend (overleden) en Toon Capel, beiden lid van het bestuur kregen opdracht dit voor elkaar te krijgen. Afgesproken was dat in ieder geval de Partij van de Arbeid en pastoor Roest mee moesten doen. De PvdA ging akkoord na het aanbrengen van twee kleine wijzigingen in de Amsterdamse oproep. Pastoor Roest moest eerst toestemming vragen aan de bisschop van Haarlem.
Capel: “Toen ook deze het licht op groen zette, konden we verder. We zijn naar mensen uit het verzet gegaan. Piet Peek, de oude marktmeester, vanuit het Protestantse verzet en Jansen vanuit de katholieke hoek die in de oorlog bedrijfsleider was bij het carrosseriebedrijf Jorritsma aan de Koestraat. Verder gingen we naar ondernemingsraadleden van NDSM, Verschure, Kromhout, Shell en anderen.”
Het zou voor de CPN heel gemakkelijk zijn geweest om alleen uit eigen naam een oproep te doen. “Maar dat wilden we niet, het moest heel breed gedragen worden. Zo niet, dan zouden we het niet doen. We waren van mening dat we die verplichting hadden aan de door heel Amsterdam en omgeving eveneens breed gedragen herdenking.”
Toen de partij in 1989 werd opgeheven kwam de vraag hoe het verder moest gaan in Purmerend. Er is toen overleg geweest met het Amsterdamse Comité ondersteund door de gemeente Amsterdam. Afgesproken werd dat het Amsterdamse Comité zich in verbinding zou stellen met de omliggende gemeenten. Dus ook Purmerend. Sindsdien is Purmerend altijd op de herdenkingsdag aanwezig.
Oproep is mooi
Toon Capel is verheugd dat de herdenking van de Februaristaking leeft als nooit tevoren. "Het is mooi dat deze extra oproep van al die mensen is gekomen vanuit het initiatief van Partij van de Arbeid, GroenLinks en D66. Maar het is nog fijner om te zien dat zoveel anderen er vierkant achter zijn gaan staan.”
De herdenking van de Februaristaking 1941 is donderdag 25 februari vanaf 16.30 uur op NPO 1 te volgen.
