Albemarle wil goede buur blijven, maar op afstand

19 november 2021, 20:09 Algemeen

NOORD - Als een laatste bastion van de grootschalige maakindustrie in Amsterdam-Noord ligt aan het IJ, tussen Vliegenbos en Rietland, het chemiebedrijf Albemarle. Vlakbij zullen volgens plan in het Hamerkwartier 6700 nieuwe woningen komen. Gaat dat wel samen?

door John Jansen van Galen en Tom Tossijn

Oudere Noorderlingen noemen het bedrijf soms nog Ketjen, de fabrikant van zwavelzuur die in 1900 wegens overlast de binnenstad van Amsterdam moest verlaten. Door stoomwolken uit de houten schoorstenen spreken ze ook van ‘de Wolkenfabriek’. In 1960 ging de vestiging op in Akzo Nobel, waarna in de jaren tachtig de groep Tegengif er felle acties tegen voerde. Voorheen lag om de fabriek een risicocontour tot aan het Java-eiland, in de volksmond de ‘plofzone’. Menig Nieuwendammer zat ’s nachts rechtop in zijn bed als met veel lawaai gassen werden afgeblazen. De zwavelzuurfabriek met de markante 107 meter hoge stalen schoorsteen is echter in 2014 gesloopt. Sinds 2002 hoort het bedrijf bij Albemarle, gevestigd in de VS, Europa en Azië, met zesduizend werknemers, waarvan 450 in Amsterdam-Noord.

Tekst gaat verder onder de foto.

Luchtfoto van Albemarle met op de achtergrond het Vliegenbos. (Foto: BramKloos 2014)

Walm

“Wij maken alleen nog katalysatoren”, zeggen directeur Arno Quist en manager duurzaamheid Frits van der Sluis. Quist laat een stopflesje vol witte korrels zien. “Deze hagelslagjes worden gebruikt om stikstof en zwavel uit dieselolie te halen. Als dat niet gebeurt zou er continu een geel-bruine walm uit je uitlaat komen, zoals je bij zeeschepen wel ziet. Binnen de milieuzone van Amsterdam kun je alleen aan de Eurostandaarden voldoen door met de juiste motoren de juiste brandstof te verstoken. Voor deze brandstoffen heb je een katalysator nodig die de verontreinigingen uit de brandstof haalt.” Op het terrein moeten de verslaggevers een helm op. “Veiligheid is bij ons nummer één”, verklaren de gastheren. “Ieder van onze werknemers heeft ongeacht zijn positie op ieder moment het recht het werk stil te leggen als er onveiligheid dreigt. En we hebben liever dat ze dat doen, ook als later blijkt dat er geen onveilige situatie was, dan andersom.”

Wij willen niet dat problemen die voortkomen uit de beeldvorming over chemische industrie van tevoren worden afgewenteld op bewoners en op ons bedrijf

Tekst gaat verder onder de foto.

Arno Quist, directeur Albemarle. (Foto: aangeleverd) 

Warmtepompen

Het bedrijf waartegen ooit milieuactivisten te hoop liepen beklemtoont nu dat het milieu-akkoord wordt ‘omarmd’ en wil in 2050 nul CO2-uitstoot bereiken. “Wij willen meedoen met de energietransitie. Hiervoor zijn onder meer grote warmtepompen, die – weinig mensen realiseren zich dat – helaas lawaai maken. ”Circa dertig procent van het personeel van het bedrijf werkt op de afdelingen Research & Development, vooral om onderzoek te doen naar verduurzaming. “We kunnen bijvoorbeeld voor 8500 woningen warmte leveren. Dat is alleen een keuze: win je deze warmte verder terug of stel je die ter beschikking aan omringende woningen? In het Westland leveren chemiebedrijven al CO2 aan de kassen.”

Deze ontwikkeling vertaalt zich echter nog niet in het publieke bewustzijn, beseffen de heren. “Omwonenden identificeren chemiebedrijven gauw met explosies en brand. Maar de producten van Albemarle zijn niet brandbaar of explosief. Maar als wij hier laden en lossen staan onze medewerkers uit voorzorg in beschermende maanpakken. Iemand die met zijn hondje langsloopt op weg naar het Vliegenbos vindt dat eng.”

‘Houd afstand’

Het is mede vanwege die ‘beeldvorming’ dat Albemarle bezwaar maakt tegen de plannen voor het Hamerkwartier, waar 6700 nieuwe woningen moeten komen, deels op een steenworp afstand (150 meter, waar de Vereniging van Nederlandse Gemeenten minimaal 700 meter adviseert). Met als toppunt, dichtbij Albemarle, het bouw de Hamerkop, liefst 120 meter (slechts 15 meter lager dan de Rembrandttoren, zonder de mast). “Vast een prachtig uitzicht, maar je zit naast een chemische fabriek. Nieuwe bewoners zijn zich er waarschijnlijk niet van bewust dat die dag en nacht draait en een achtergrond creëert van licht en geluid. Wij denken dat dit op den duur gaat irriteren en dat daardoor het woon- en leefplezier langzaam verdwijnt. Dan gaan ze naar ons kijken en moeten wij het oplossen. Daarom zeggen wij nu al: gemeente, doe dat nou niet, houd afstand.”

Tekst gaat verder onder de foto.

Het silopark bij Albemarle. (Foto: aangeleverd)

Op de website van Albemarle wordt ook de geplande aanlanding van de nieuwe Oostbrug ongelukkig genoemd. Het bedrijf wees er in de onlangs gehouden inspraakronde op dat de brug op slechts 20 meter van de fabriek komt te liggen. Voor het transport over de weg pleitte Albemarle eerder voor een directe aansluiting naar de A10, langs de aanvankelijk als autoweg geplande Schellingwouderbaan. Nu deze er alleen als fietspad en OV-verbinding komt, kiest het bedrijf voor meer vervoer over water, dus minder verkeer door de wijken.

Naar eigen zeggen komt Albemarle tegen de voorgenomen woningbouw in het Hamerkwartier in actie vanwege de ‘zorgplicht’ die het bedrijf voor zijn omgeving voelt, maar ook om te voorkomen dat mensen gaan klagen: “Wij willen niet dat problemen die voortkomen uit de beeldvorming over chemische industrie van tevoren worden afgewenteld op bewoners en op ons bedrijf”. Verplaatsing van de fabriek is niet aan de orde: “Wij hebben geen verhuisplannen”. Albemarle is eigenaar van de grond.

Goede buren

‘Graag goede buren, maar op afstand’, is de strekking van de ‘zienswijze’ die het bedrijf indiende over de plannen voor het Hamerkwartier. Albemarle bepleit een kloeke groene buffer tussen haar terrein en de nieuwe wijk, waardoor tevens het Vliegenbos wordt verbonden met het IJ. Nu al beijveren ‘vogelfanaten’ onder het personeel zich voor een groene corridor waardoor vogels gemakkelijker van het bos naar het IJ kunnen. Het bedrijf heeft scherpe kritiek op de onzorgvuldigheid waarmee de gemeente zijns inziens onderzoek voor de bouwplannen liet uitvoeren, onder meer voor de Milieu Effectrapportage (MER). Met instemming reageert Albemarle dan ook op de aankondiging door de gemeente van aanvullend (belevings-)onderzoek. Een inhoudelijke reactie op haar zijn bezwaren kreeg het bedrijf echter nog niet.

Fnuikt het bedrijf nu de grootscheepse ambities van Amsterdam op het gebied van woningbouw? “Je kunt dergelijke plannen beter verwezenlijken als je alle verschillende belanghebbenden eerder actief in het proces betrekt”, menen zij. “Daar ligt de sleutel. Dat lijkt aanvankelijk vertragend te werken, maar wij zijn ervan overtuigd dat het uiteindelijk effectiever is. Wij zetten de hakken niet in het zand, we willen er samen uitkomen.”