Verborgen schatten (12): Koninklijke Tichelaar Makkum
WinkelenHAARLEM - In deze rubriek licht de Snuffelmug, Haarlems meest veelzijdige kringloopwarenhuis, een aantal exclusieve producten uit de winkel uit. Met (soms meer dan) bijzondere achtergrondverhalen. Dit keer een prachtige vaas van Koninklijke Tichelaar Makkum in de spotlights.
“Op zichzelf een beauty van een vaas. Maar ook de historie van de Nederlandse Aardewerkfabriek is bijzonder. Onder andere vanwege de lange familiegeschiedenis. In maar liefst 11 generaties van 1689 tot 2015 heeft een telg van de familie Tichelaar aan het roer gestaan van de aardewerkfabriek.
Oudste keramiekbedrijf
De steenfabriek bestond zelfs al voor 1689. Op de kaart van de atlas uit 1572 (van Caspar Robles) is op de plaats waar nu de voormalige fabriek staat, een ‘briccaria’ of steenfabriek te vinden. Het bewijs dat Koninklijke Tichelaar het oudste keramiekbedrijf in Nederland en wereldwijd is. Door de eeuwen heen hebben zij een onschatbare bron aan kennis en kunde opgebouwd en de bewezen duurzame eigenschappen van het aardewerk.
Gedurende de achttiende en negentiende eeuw werden in de gleibakkerij voornamelijk tegels en schotels voor dagelijks gebruik vervaardigd. Omstreeks 1865 verminderde de vraag naar schotels. De broers Jelmer en Jan brachten een drastisch vernieuwingsproces op gang, waardoor het bedrijf kon worden voortgezet als fabriek voor sieraardewerk.
Dat was niet de enige keer dat KTM zichzelf opnieuw heeft moeten uitvinden. Maar in de transities heeft de ambacht en kwaliteit altijd centraal gestaan. Jan Tichelaar - 11e generatie en tot op heden de laatste directeur uit de familie - heeft in de 25 jaar betrokkenheid de onderneming volledig veranderd van een ambachtsbedrijf dat bekend was vanwege handbeschilderd aardewerk en tegels naar een niche speler in de internationale architectuur en kunstwereld.
Bijzondere kleur blauw
Het begon met een bezoek van de inmiddels overleden Italiaanse ontwerper Ettore Sottsass. Hij was op zoek naar tegels in een bijzondere kleur blauw.
Drie weken later zat Jan Tichelaar met die tegels in het vliegtuig naar Rome. Sottsass was enthousiast, we konden direct aan de slag voor zes villa’s in Singapore. Ondertussen zijn de tegels en de geglazuurde bakstenen uit Makkum terug te vinden in prestigieuze gebouwen over de wereld.
Het fijnkeramiek, zoals deze vaas, is nog steeds een onderdeel van de organisatie, maar is in de loop van de jaren een steeds kleiner onderdeel geworden. Co-creaties met top architecten en ontwerpers is waarmee ze zich onderscheiden.”