Groot Bavoboek: een archief in hout en steen
AlgemeenHAARLEM - Het ultieme boek over de Bavokerk ligt sinds vorige week in de Haarlemse boekhandel. Het spreekt voor zich dat de redactie - bestaande uit Koen Vermeij, Henk Kaan en Daan den Hengst - geput heeft uit eerdere publicaties, zoals het in 1985 verschenen ‘De Bavo te boek’ en het ‘Torenboek’ uit 2002.
Willem Brand
Nieuwe inzichten over prefabricage en de datering van de koorbanken
Koen Vermeij: “De eerste opzet was om een samenvatting te maken van alles wat er al was. Karel Emmens, die eerder een hoofdstuk had geschreven over de kapconstructie van het schip, bracht ons op andere gedachten. Hij zei: waarom proberen jullie niet in een nieuw boek de meest recente inzichten te presenteren? Dat sprak ons aan en al snel werd er een groep auteurs geformeerd, die voor een deel al aan andere kerkboeken hadden meegewerkt.”
Geprefabriceerd materiaal
Het nieuwe onderzoek dat in dit boek zijn neerslag heeft gekregen betreft de geschiedenis van Bavo en zijn verering, de bouwhistorie van de kerk, haar religieuze betekenis voor en na de reformatie, en haar plaats in literatuur en schilderkunst.
Wat de bouwhistorie betreft zegt Henk Kaan:
“Er is 150 jaar aan de kerk gebouwd, maar dat verliep in etappes. Sensationeel was de snelheid van bouwen: het koor in tien jaar en het schip in vijftien. Een nieuw gegeven, dat helpt die snelheid te verklaren, is dat gebruik werd gemaakt van geprefabriceerd materiaal. Dat geldt zowel voor de natuurstenen opbouw van koor en transepten als voor de balken voor de kappen en de houten toren. De prefab onderdelen waren voorzien van merktekens waaraan de timmerlui en de metselaars precies konden zien hoe de puzzel gelegd moest worden.”
Stenen toren
Aanvankelijk zou er een stenen toren komen. Daarmee is ook een begin gemaakt, maar na enige tijd bleek dat het gebouw door het grote gewicht van de toren dreigde te bezwijken, waarna het stadsbestuur besloot de vrijwel voltooide toren af te breken. In deze impasse verscheen Jacob Symonsz ten tonele, een geniale bouwmeester-timmerman, die het ontwerp voor een houten, met lood beklede toren maakte, die hij in anderhalf jaar tijd met zijn zonen geconstrueerd heeft.
Oudste van het land
De datering van de twee koorbanken met elk 22 stoelen is 120 jaar vervroegd. Elizabeth den Hartog ontdekte dat kerkrekeningen uit 1515 niet op de bouw van deze banken betrekking hadden, maar op het onderhoud ervan. Stilistische kenmerken, onder andere van de kleding van afgebeelde personen, wezen erop dat de banken dateerden uit het eind van de veertiende eeuw.
Aanvullend bewijs voor een datering rond 1390 werd geleverd door onderzoek van de ouderdom van het gebruikte hout. Daardoor gelden de Haarlemse koorbanken nu als de oudste van ons land. Op deze banken zaten in de katholieke periode de getijdenzangers die elkaar psalmen toezongen, de ene rij de voorzin, de andere de nazin.
Het boek met foto’s van Chris en Jurriaan Hoefsmit is tot 25 december te koop voor de introductieprijs van € 39,95.