Verborgen Schatten (14): het Gouds plateel
HAARLEM - In deze rubriek licht de Snuffelmug een aantal exclusieve producten uit de winkel uit. Met (soms meer dan) bijzondere achtergrondverhalen. Deze keer: het Gouds plateel.
Kaas, stroopwafels en kaarsen zijn de bekende 'export' producten van Gouda. In dat rijtje hoort ook onbetwist het Gouds plateel.
'Plateel'
Het woord plateel is afgeleid van het oud-Franse woord platel, dat platte schotel betekende. Vanaf de 17e eeuw gebruikt men het woord plateel voor al het beschilderde Hollandse majolica en Delftse faience. Dit aardewerk werd apart benoemd om het te kunnen onderscheiden van het Chinese porselein dat in die tijd massaal geïmporteerd werd. Het Gouds plateel vindt zijn oorsprong in de jugendstil- en art-nouveaukeramiek van rond 1900. Men ontwikkelde in Gouda een eigen techniek en decoratiestijl: het 'Gouds plateel'. De kleur van de gietklei was meestal wit maar kon ook, door toevoeging van pigmenten, rood of groen zijn. Vanaf 1908 werd er geëxperimenteerd met matte glazuren en ontstonden er vernieuwende decors. In de jaren twintig en dertig van de 20e eeuw was de plateelindustrie in Gouda een van de belangrijkste bedrijfstakken met veel werkgelegenheid.
Traditionele ambacht
Bekende ontwerpers van Gouds Plateel zijn Theo Colenbrander, Leen Muller, Lion Cachet en Jan Schonk. Bekende plateelschilders zijn Henri Breetvelt, Jan van Ham en Willem Hartgring. Deze bloeiende plateelindustrie werd eind jaren 30 van de vorige eeuw hard getroffen door de crisis. Tijdens WO-II werd er enkel nog gebruiksaardewerk gemaakt. Vanwege de schaarste aan grondstoffen kon er pas vanaf 1949-1950 weer luxe sieraardewerk worden gemaakt. Het zou slechts een korte opleving zijn. Midden jaren 60 werd het authentieke handwerk verdrongen door grootschalige fabrieksmatige productie.
Vandaag de dag zijn er nog enkele fabrieken die seriematig plateel produceren. In veel gevallen wordt het handwerk dan gecombineerd met een zeefdruktechniek. In slechts vijf Nederlandse ateliers wordt het traditionele ambacht nog toegepast.