Zuks nou maar: Stik
AlgemeenMisschien is het wel ‘stikheit’ deze maand, heel heet dus. Het woord ‘stik’ in het Westfries heeft verschillende betekenissen. Ten eerste ‘stuk of kapot’, bijvoorbeeld in het gezegde: ’t ken stik nach doôd, het kan niet misgaan, het blijft maar goed gaan. Ten tweede ‘een stuk, brok of perceel’ in de zinnen: ‘geef ’s een stik touw’, ‘geef moin maar een stik keis’ of ‘op dat stik (stuk land) stane biete’. Op stik zette is uitdunnen: ze moete nag wortele op stik zette.
Stikke zijn ook boterhammen. Denk aan de zegswijze ‘op stikke gaan’, brood meenemen voor de middagschaft op het land. ‘Gane jullie op stikke of komme jullie thuis te middegen?’ Die stikke zaten dan in een stikkebuul (een boterhammenzak). Een stikkebordje is een broodbordje en een stikketrommel is een trommeltje waarin de boterhammen voor de middagpauze werden bewaard. Een stikkedief is een boterhammendief, dit woord is te horen in de spreuk: geve en veróm neme is erger as een stikkedief. Dit betekent dat het stijlloos is om iets dat weggegeven is weer terug te nemen of te eisen.
Stikken(d)ig is kapot, de overtreffende trap is stikken(d)iger. ‘Gooi die stikken(d)igerd maar weg!’
Een aardig woord is ook ‘stikhelpe’, het houdt in: (per ongeluk) kapot maken. ‘Wie het dat koppie stikholpen?’
Tot slot deze uitdrukking ‘een stik of wat is 36, verskaaiene is 72’, het is een schertsende reactie op de vage bepaling ‘een stik of wat’.
Misschien hebben jullie nog wel ergens een oud stikkebordje staan, net als ik.
Stikkebordje
Heêl achterin de kast
deer staat een stikkebordje
dat bordje heb nag van m’n vader weest.
Een skiefie is ‘r of
een barsie zit dwars over
nag effies en dat bordje geeft de geest.
Deerom staat ‘t deer skuil
en wordt ‘t zelden oppakt
dat bordje met z’n rand van boerebont.
Ik nam ‘t mee van huis
ik kon ‘t toe niet wegdoen
omdat ‘t altoid pront op tafel stond.
Nou staat ‘t in de kast
al meer as twuntig jare
en as ik ‘r nei koik den is ’t feest.
Ik weet weer wat ie zee
en ok hoe of ie lachte
want
dat bordje heb ooit van m’n vader weest…
©Ina Broekhuizen-Slot
Bron: Westfries Woordenboek, Jan Pannekeet