Schamppalen
De schamppaal of schampsteen voorkomt beschadiging van stoepen en muren, dit praktische straatmeubilair vindt zijn oorsprong in de tijd dat van gemotoriseerd verkeer geen sprake was. Eind 19e eeuw werden de voertuigen nog door paarden getrokken, in de nauwe straten en bij krappe bochten was een beschadiging van een muur of ingang van een koetshuis door uitstekende wagenassen snel veroorzaakt.
De schamppalen waren gemaakt van hardsteen of gietijzer en konden tegen een stootje. Soms werden zelfs afgedankte kanonslopen ingegraven. Op archieffoto’s is te zien dat het stadhuis in de Langestraat geruime tijd op die manier tegen beschadiging was beschermd. Tegenwoordig liggen diezelfde kanonslopen te pronk in het Victoriepark.
Op mijn zoektocht door de stad vond ik hardstenen schamppaaltjes op de hoeken van sierstoepen. Soms vierkant, soms mooi rond afgewerkt. De verrassendste vondst was een gietijzeren element bij Doelenstraat 2, op de hoek van de Koningsweg, waar tot 2017 het antiekwinkeltje ‘t Kruithuis was gevestigd. Op archieffoto’s van respectievelijk 1932 en 1964 is te zien dat er een draai aan het paaltje is gegeven, misschien is het ooit flink geschampt geweest. Op de tegenoverliggende hoek staat een zwart geverfde schamppaal die de muur van het Hofje van Bijlevelt beschermt. Bij de kledingzaak naast het voormalig Gulden Vlies zijn er twee een robuust onderdeel van de gevel. Helaas is een daarvan verstopt achter een bloembak. Elders in de stad zijn onder andere aan de Oudegracht, in het Fnidsen en op de hoek van het Payglop nog voorbeelden te vinden. Het zijn kleine straatmonumentjes geworden die Alkmaar in ere zou moeten houden.
Ans Hagenbeek, HVA