Zaterdag lawaai op straat in NH
REGIO - Luilak of Looilak is een folkloristische viering op de zaterdag voor Pinksteren in vooral Noord-Holland door op straat in de vroege morgenuren veel lawaai te maken. Met Luilak worden oorspronkelijk langslapers en telaatkomers bespot. Deze worden daarom luidruchtig wakker gemaakt. Er wordt vrij algemeen van uitgegaan dat het een viering is met een Friese oorsprong.
Luilak wordt gevierd in het gebied tussen Texel en Delft in het westen van Nederland. Hoe verder zuidelijk van Amsterdam, hoe minder het gevierd wordt. In en rond Leiden en Alphen aan den Rijn wordt het bijvoorbeeld nauwelijks meer gevierd. In de zuidelijker gelegen gebieden rond Delft en Gouda is het fenomeen Luilak weer beter bekend en ook in en rond Gorinchem, Raamsdonksveer, Made en Zevenaar wordt het van oudsher gevierd. Buiten dat kerngebied vindt men het slechts hier en daar, zoals de afgeleide luilakbloemenmarkt in de steden Utrecht, Haarlem en Almere. In Almere kwam de luilaktraditie tot leven door verhuizing van vele Amsterdammers naar Almere rond 1980.
De viering maakt deel uit van vier dagen feest, waartoe ook Eerste en Tweede Pinksterdag behoren. In de 16e en 17e eeuw begon het 'luilakken' al op de vrijdag voor Pinksteren. In West-Friesland was er oorspronkelijk ook een Derde Pinksterdag. Dit Pinksterdrie vormde de laatste dag van de vierdaagse vieringen. Deze is slechts in een aantal plaatsen (o.a. Zaandam) nog een traditie. De drie Pinksterdagen, waarop niet gewerkt moest worden, noodzaakte een vroeg opstaan op de dag ervoor, om alle voorbereidingen te plegen.
De viering is niet christelijk gebonden, ondanks het feit dat zij samenvalt met Pinksteren. Op een aantal plaatsen wordt Luilak voorafgegaan door een luilak(bloemen)markt. Deze vindt doorgaans plaats op de vrijdagavond tot middernacht of net iets voorbij middernacht. De oudst-bekende markt is de Haarlemse markt uit de jaren 1890. In de nacht van vrijdag op zaterdag en zaterdagochtend wordt het daadwerkelijke Luilak gevierd.
Het verschilt per stad en dorp hoe laat Luilak aanvangt. In sommige plaatsen begint het al kort na middernacht, maar in andere woonplaatsen, zoals rond Amsterdam, pas na vier uur. Vanzelfsprekend verschilt het meedoen naar leeftijd. Jongeren starten vaak eerder met Luilak dan kinderen tussen de 9 en 14 jaar.